Morgunblaðið - 10.09.2021, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. SEPTEMBER 2021
Er PIZZA í matinn ?
Útsölustaðir: Flest apótek, heilsuhillur stórmarkaða.
Enzymedica býður uppá öflugustu
meltingarensímin á markaðnum en
einungis eitt hylki með máltíð getur
öllu breytt.
n Ensím eru nauðsynleg fyrir meltingu og öll efnaskipti líkamans.
n Betri melting, meiri orka, betri líðan!
n 1-2 hylki meðmat.
n 100% vegan hylki.
n Digest Basic hentar fyrir börn.
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
LAX nefnist sýning Rakelar McMahon sem
opnuð verður í galleríinu Þulu á morgun,
laugardag, kl. 14. Eins og nafnið gefur til
kynna kemur hinn ágæti fiskur lax við sögu
en á allsérstakan hátt, í því sem Rakel kallar
laxveiðipósuna.
Á sýningunni er ímynd íslenskrar karl-
mennsku í forgrunni með hreina, óspjallaða
íslenska náttúru í bakgrunni, svo vitnað sé í
tilkynningu, og skoðar Rakel karlmennskuna
út frá ljósmyndum af laxveiðimönnum með
nýveiddan lax og tvinnar saman við setn-
ingar úr hinni þekktu bók Susan Sontag, On
Photography, frá árinu 1977, þar sem fjallað
er um gildi og áhrif ljósmynda. Segir Rakel
að hugmyndir heimspekingsins Sontag eigi
jafnvel betur við samtímann en þann tíma
sem bókin var skrifuð á en Sontag fjallar í
bókinni um hvernig þörf manneskjunnar fyr-
ir að upphefja eigin reynslu hafi aukist með
tilkomu ljósmynda, svo vitnað sé í texta Rak-
elar. Þar sé á ferðinni fagurfræðileg neyslu-
hyggja sem allir séu orðnir háðir og iðnvædd
samfélög hafi breytt þegnum sínum í mynd-
fíkla. Og þetta skrifar Sontag fyrir tíma
snjallsíma og samfélagsmiðla.
Einhæfar pósur
„Þessi sýning er búin að vera í maganum á
mér mjög lengi. Fyrst var það hugmyndin að
vinna með þetta mótíf, laxveiðiljósmyndina
og þessa pósu og það má segja að þetta sé
framhald af málverkaseríu sem ég gerði sem
hét View of Motivation þar sem ég var að
vinna með ljósmyndir sem voru teknar á fót-
boltaleikjum og birtust á íþróttasíðum og
vefsíðum þar sem fjallað er um fótbolta. Þar
var rosalega mikil fjölbreytni, þar voru erf-
iðar tilfinningar; vonbrigði, reiði, sorg, allur
tilfinningaskalinn. Ég var búin að vera að
safna af netinu þessum laxveiðiljósmyndum
og þær eru töluvert einhæfari, sýna í raun og
veru bara þetta sigursæla brot og þessa ein-
lægu gleði þegar veiðimaðurinn heldur á lax-
inum. Við fáum í raun og veru ekkert að
skyggnast mikið meira á bak við,“ segir Rak-
el. Henni hafi þótt eitthvað vanta þar. „Þetta
eru svo einhæfar pósur, allar einhvern veg-
inn eins, eins og þær séu uppskrift, þannig
að mér fannst vanta eitthvað í verkið og þeg-
ar ég las On Photography þá small eitthvað.
Stundum finnst mér eins og bækur komi til
manns á réttu augnabliki og ég hef haft mik-
inn áhuga á að skoða sjónræna menningu,
auglýsingar og þessa sjónrænu dægurmenn-
ingu og það varð til þessi tenging. Það kom
svo margt upp þegar ég var að lesa bókina
hennar sem ég tengdi beint við þessa athöfn
við að taka ljósmyndina. Af hverju fólk velur
að taka ljósmyndir,“ útskýrir Rakel.
Hún segir Sontag koma með ákveðnar
kenningar í bókinni sem eigi afar vel við í
dag þótt þær séu skrifaðar löngu fyrir tíma
netsins. Nú séu allir með sína myndavél í
símanum, allt niður í lítil börn. „Þannig að
þetta gaf þessu svolítið víðara samhengi og
ég var líka svolítið að skoða mig almennt,
hvernig ég tek ljósmyndir og hverju ég er að
taka ljósmyndir af. Svo kemur þetta líka inn
á Carl Jung sem var mikið að skoða undir-
meðvitundina, hann talaði um að erkitýpa og
erkitýpur – í kenningum sínum í kringum
1920 – smjúga inn í undirmeðvitundina og
við líkömnum þær. Þannig að ég held að
þessi laxveiðipósa komi ósjálfrátt, þú ert
með laxinn og þetta er pósan sem þú bombar
þér í.“
Vonandi skín brosið í gegn
Rakel er spurð hvort hún eigi eitthvað við
pósuna þekktu, breyti henni eða bæti ein-
hverju við hana. Nei, hún segist ekki breyta
henni mikið og vonar að breitt bros laxveiði-
mannsins, hin mikla gleði, skíni í gegn. „Bak-
grunnurinn er þessi hreina, tæra, íslenska
náttúra sem er eins og einhvers konar leik-
mynd fyrir þessa athöfn. En ég er ekki mikið
að breyta pósunni sem slíkri,“ segir Rakel.
Hvað hina tæknilegu útfærslu varðar seg-
ist hún hafa byrjað á málverki en þótt veiði-
maðurinn verða of fyrirferðarmikill. „Það
bara gekk ekki þannig að það var málað yfir
það og einhvers staðar undir abstraktverk-
um leynast laxveiðimenn,“ segir Rakel kímin
og nefnir að texti Sontag hafi ekki verið
kominn inn í myndina á því stigi. „Þetta er
blönduð tækni. Þetta er silkiþrykk sem ég er
að vinna með og þá eru ljósmyndir frá lax-
veiðiám í Hvalfirðinum, þar sem ég bjó, og
texti frá Susan Sontag og svo eru það veiði-
mennirnir og unnið ofan á silkiþrykkið með
málningu,“ segir Rakel um verkin í Þulu og
sjón er auðvitað sögu ríkari.
„Sontag fjallar um að við séum öll orðin
myndfíklar og við þyrftum örugglega öll að
drífa okkur í meðferð,“ segir Rakel, létt í
bragði. Því hafi hún ákveðið að senda engar
myndir með kynningarefni um sýninguna,
aðeins orðið LAX. Hún geti þó mögulega
gert undantekningu í tilfelli forvitins blaða-
manns. Afraksturinn sést hér til hliðar.
Þorði ekki að panta sér Bailey’s
Þó konur veiði líka lax og stilli sér upp
með laxa segist Rakel fyrst og fremst beina
sjónum að þessari karlmennskupósu sem
laxveiðipósan er. „Laxveiði er líka stöðutákn,
það er ekkert ódýrt að fara í fína laxveiðiá
þannig að þetta er stöðutákn og maður hefur
heyrt sögur af viðskiptum sem eiga sér stað
við laxveiðiár. Ég er kannski frekar að skoða
það sem hefur flokkast sem eftirsóknarverð
karlmennska. Það sem flokkast sem eftir-
sóknarverð karlmennska er eitthvað sem
samfélagið hampar og getur endurspeglast í
ýmsu, t.d. launakjörum ákveðinna starfs-
stétta en einnig í hversdagslegum hlutum
sem jafnvel eru smávægilegir. Til dæmis
sitja í mér ummæli frá myllumerkjabarátt-
unni #karlmennskan, þar var maður sem
þótti Bailey’s-drykkurinn fáránlega góður en
þorði aldrei að panta sér hann á bar vegna
þess að drykkurinn flokkast sem kvenlegur
drykkur.“
Rakel segir laxinn líklega fyrirferðarmeiri
í verkunum en veiðimanninn en að pósan sé
eftir sem áður mjög augljós og kunnugleg.
Galleríi Þula er við Hjartatorgið sem
gengið er inn á frá Laugavegi.
Ljósmynd/Ásdís Þula Þorláksdóttir
„Pósan sem þú bombar þér í“
- Rakel McMahon opnar sýninguna LAX í galleríinu Þulu - Fléttar saman laxveiðipósunni góð-
kunnu og kenningum Susan Sontag úr bókinni On Photography - Eftirsóknarverð karlmennska
Laxkona Rakel í
kunnuglegri pósu
í Þulu með eitt
verka sinna.
Boðið verður upp á átta viðburði á
Bókmenntahátíð í Reykjavík í dag.
Ókeypis er inn á viðburði, en einnig
er hægt að horfa á streymisupptök-
ur á facebooksíðu hátíðarinnar.
Samtöl fara fram á ensku en upp-
lestrar á móðurmáli höfunda.
Þrír viðburðir verða í Norræna
húsinu í dag. Klukkan 11 ræðir
bandaríski blaðamaðurinn og rit-
höfundurinn Barbara Demick um
verk sín við Þóru Arnórsdóttur.
Klukkan 12 ræða Mao Alheimsdótt-
ir og Khaled Khalifa um merkingu
hugtaksins heima. Gauti Krist-
mannsson stýrir umræðum. Klukk-
an 16 ræða Einar Falur Ingólfsson,
Sigrún Ástríður Eiríksdóttir, Árni
Árnason, Elín Edda Þorsteinsdótt-
ir, Marteinn Knaran Ómarsson og
Vilborg Bjarkadóttir um Smásögur
heimsins sem komu út í fimm bind-
um á árunum 2016 til 2020. Sam-
talið fer fram á íslensku.
Klukkan 14 flytur nígeríska
skáldkonan Chimamanda Ngozi
Adichie opinn fyrirlestur í Háskóla-
bíói. Klukkan 17 verður lesið og
skálað með Svikaskáldum í Grön-
dalshúsi. Síðustu þrír viðburðir
dagsins eru í Iðnó. Klukkan 19
ræða Patrik Svensson, Egill
Bjarnason og Sverrir Norland um
loftlagsvána sem vofir yfir og er
samofin samvisku mannsins. Þor-
valdur Sigurbjörn Helgason stýrir
umræðum. Klukkan 20 ræða María
Elísabet Bragadóttir, Þórarinn Eld-
járn og Joachim Schmidt um ólíkar
birtingarmyndir húmors í skáld-
skap. Kamilla Einarsdóttir stýrir
umræðum. Klukkan 21 ræða Halla
Þórlaug Óskarsdóttir, Nadja Spieg-
elman og Leila Slimani um skeikul-
leika minninganna. Gunnþórunn
Guðmundsdóttir stýrir umræðum.
Heima, samviska
mannsins og húmor
- Upplestrar, samtöl og fyrirlestur
Barbara
Demick
Chimamanda
Ngozi Adichie
Khaled Khalifa Joachim Schmidt