Morgunblaðið - 15.09.2021, Qupperneq 13

13
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. SEPTEMBER 2021
Úti á túni Heldur var hann einsamall hesturinn sem sást á beit í Skaftárdal á dögunum, undir bláhimni en skýjabakki var ekki langt undan. Nú húmar að hausti og grasið gulnar.
Eggert
Auðvitað er ekkert
óeðlilegt að hags-
munasamtök, sem
berjast fyrir fram-
gangi mála fyrir hönd
félagsmanna, nýti
tækifærin í aðdrag-
anda kosninga og
krefji stjórnmála-
flokka og frambjóð-
endur um afstöðu
þeirra. Oft eru mál-
efnin brýn – réttlætismál sem stund-
um falla í skuggann af öðrum sem
litlu skipta en fanga huga fjölmiðla
og stjórnmálamanna í daglegu þrasi
þar sem aukaatriði leika aðal-
hlutverkið.
Skömmu fyrir kosningarnar 2016
hélt ég því fram, hér á þessum stað,
að yfirskrift margra funda sem hags-
munasamtök af ýmsu tagi boða til
með frambjóðendum gæti verið:
„Hvaða ætlar þú að gera fyrir mig –
fyrir okkur?“ Fundirnir hefðu marg-
ir fremur yfirbragð uppboðsmark-
aðar kosningaloforða en funda um
stefnumál flokkanna. Frambjóð-
endum er stillt upp við vegg. Lófa-
klapp og hvatningu fá aðeins þeir
sem mestu lofa. Fram-
bjóðandi sem sparar lof-
orðin og á engar kanínur
í hatti sínum, fær kulda-
legar móttökur, jafnvel
fjandsamlegar. Er nema
furða að einhverjir
freistist til að bregða sér
í gervi töframannsins í
leit að einhverju – ef
ekki kanínu þá bara ein-
hverju öðru – til að
draga upp úr hattinum.
Hugmyndafræði í FG
Kosningabarátta að þessu sinni
markast eðlilega af þeim takmörk-
unum sem settar hafa verið vegna
kórónuveirunnar (réttlæting fyrir
þeim verður sífellt léttvægari).
Fundir eru færri, stundum hreinir
fjarfundir. Það var því gott að geta
mætt í Fjölbrautaskólann í Garðabæ
[FG] á stefnumót við nemendur
ásamt fulltrúum allra flokka sem
bjóða fram í Suðvesturkjördæmi.
Nemendurnir gátu átt samtal við
okkur frambjóðendur beint, rökrætt
við okkur, spurt og gengið á eftir
hreinskiptum svörum.
Það verður að viðurkennast að það
kom mér þægilega á óvart að ekki
einn einasti nemandi sem ég ræddi
við, var upptekinn af eigin hags-
munum. Einn vildi ræða um stjórn-
arskrá, nokkrir höfðu áhuga á því
hvernig Sjálfstæðisflokkurinn vildi
skipuleggja heilbrigðiskerfið, þrjár
ungar konur brunnu fyrir orkuskipt-
um og möguleikum okkar Íslendinga
á komandi árum. Enginn hafði áhuga
á að ræða sérstaklega um námslán
eða húsnæðismál námsmanna.
Ekki einn einasti nemandi krafðist
þess að fá að vita hvað Sjálfstæðis-
flokkurinn „ætli að gera fyrir mig“,
en margir vildu vita fyrir hvað Sjálf-
stæðisflokkurinn stæði, hver væri
hugmyndafræði flokksins.
Svar mitt var einfalt: „Við trúum á
ykkur, hvert og eitt ykkar. Við vilj-
um tryggja að þið getið notið hæfi-
leika ykkar og dugnaðar. Við lítum á
það sem skyldu okkar að ryðja úr
vegi hindrunum svo þið getið látið
drauma ykkar rætast.“
Unga fólkið í FG var ekki fast í
smáatriðum, ekki blint á samfélagið
vegna eigin hagsmuna. Það vildi
komast að kjarna málsins. Það hefur
minni þolinmæði en margir aðrir fyr-
ir stóryrðum eða fögrum loforðum
stjórnmálamanna sem lofa öllum
gulli og grænum skógum. Kanínur
eru ekki heillandi í hugum þessa
unga hæfileikaríka fólks.
Hugmyndafræðilegur þorsti
Fátt er meira gefandi en að ræða
hugmyndafræði fyrir stjórnmála-
mann sem byggir hugsjónir sínar á
trúnni á manninn, hæfni ein-
staklingsins til þess að stjórna sér
sjálfur og leita að eigin lífshamingju
án þess að troða öðrum um tær. Mér
finnst ég skynja hugmyndafræðileg-
an þorsta hjá ungu fólki, ekki aðeins
hjá nemendum í FG heldur um allt
land. Fyrir stjórnmálaflokk sem hef-
ur átt öfluga hugmyndafræðinga og
forystumenn sem meitlað hafa hug-
sjónirnar frelsis og framtaks, er
jarðvegurinn því frjór. Kisturnar eru
fullar af verkfærum fyrir frambjóð-
endur.
Tækifæri talsmanna Sjálfstæðis-
flokksins til að ræða um hugmynda-
fræði hafa líklega ekki verið betri í
áratugi. Þeir geta talað af sannfær-
ingu fyrir takmörkuðum ríkisaf-
skiptum, lágum sköttum og auknu
frelsi einstaklinganna. Allt er þetta
ofið saman við áherslu á fjárhagslegt
sjálfstæði einstaklinganna, öflugt al-
mannatryggingakerfi og gott heil-
brigðiskerfi sem þjónar öllum óháð
efnahag.
Það er ekki ónýtt fyrir frambjóð-
endur að eiga samtal við kjósendur
og skýra út hvernig Sjálfstæðisflokk-
urinn byggir á frjálslyndri íhalds-
stefnu og róttækri markaðshyggju
með áherslu á valddreifingu, frelsi
einstaklingsins, opna stjórnsýslu og
upplýsingafrelsi. Um leið átta kjós-
endur sig á því að frambjóðendur
flokksins eru ekki allir steyptir í
sama mót. Hafa misjafnar skoðanir á
einstökum málum, en sameinast í
grunnhugsjón um frelsi einstaklings-
ins og hafa tekið höndum saman und-
ir merkjum stjórnmálaflokks sem
myndar farveg fyrir samkeppni hug-
mynda og skoðana.
Slíkar hugsjónir fara ekki á upp-
boðsmarkað, hvorki fyrir eða eftir
kosningar.
Eftir Óla Björn
Kárason »Við trúum á ykkur,
hvert og eitt ykkar.
Við viljum tryggja að þið
getið notið hæfileika
ykkar og dugnaðar.
Skylda okkar er að ryðja
hindrunum úr vegi.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Hugsjónir fara ekki á uppboð
Nú liggur fyrir að tíu
stjórnmálaflokkar og
-framboð hafa lagt
fram lista í öllum kjör-
dæmum landsins. Þessi
fjöldi er í sjálfu sér
ekkert einsdæmi. Und-
anfarin ár hefur flokk-
um, sem eiga raunhæfa
möguleika á þingsæt-
um, fjölgað og eru á því
ýmsar skýringar, sem
ekki verður farið nánar út í hér. Í dag
eiga átta flokkar fulltrúa á Alþingi og
ef eitthvað er að marka skoð-
anakannanir gæti þessi fjöldi haldist
og jafnvel einn bæst við.
Að sumu leyti flækir þetta stöðuna
á hinum pólitíska vettvangi. Allar
umræður í aðdraganda kosninga
verða ómarkvissari en ella þegar
fulltrúar tíu flokka keppa um athygl-
ina, hver um sig talar út frá sínum
forsendum og lítill tími gefst til rök-
ræðna eða dýpri umræðna um ein-
stök málefni eða tillögur. Þetta sést
vel á sameiginlegum framboðs-
fundum, umræðuþáttum í ljós-
vakamiðlum og á öðr-
um þeim vettvangi, þar
sem flokkum og fram-
boðum gefst kostur á
að kynna sig.
Fleiri flokkar –
flóknari vígstaða
Þessi fjöldi flokka
hefur líka að sjálfsögðu
áhrif á þingi eins og
reynsla undanfarinna
ára sýnir. Stjórn-
armyndanir verða
flóknari en oft var hér
áður fyrr og geta kallað á fleiri mála-
miðlanir. Þessi staða leggur líka þá
ábyrgð á herðar forystumönnum í
stjórnmálum að vera tilbúnir til að
leggja til hliðar ýtrustu kröfur og
vera færir um að vinna með öðrum
að brýnum sameiginlegum verk-
efnum, jafnvel þótt þeir eigi sér ólík-
an bakgrunn og nálgist málin út frá
ólíkum hugmyndafræðilegum grund-
velli. Stjórnmál eru list hins mögu-
lega og þeir sem vilja hafa raunveru-
leg áhrif verða að taka ákvarðanir
sínar út frá raunhæfu mati á að-
stæðum en ekki óskhyggju. Þeir sem
nálgast málin með því að setja öðrum
úrslitakosti, gera kröfur um allt eða
ekkert og útiloka samstarfsmögu-
leika fyrirfram eiga á hættu að
dæma sig úr leik.
Sumir telja að þessi flokkafjöldi í
kosningunum og óhjákvæmilegar
málamiðlanir við stjórnarmyndun
geri valkosti kjósenda óskýra. Í slík-
um fullyrðingum er vissulega ákveð-
ið sannleikskorn, sérstaklega ef stað-
an hér er borin saman við lönd sem
búa við rótgróið tveggja flokka kerfi
eða fastmótaða blokkamyndun til
hægri og vinstri eins og algengt er
annars staðar á Norðurlöndum. Sá
veruleiki, sem við horfumst í augu
við, leiðir til þess að flokkar verða að
vera tilbúnir til að vinna þvert yfir
hinar hefðbundnu pólitísku línur,
eins og reynsla undanfarinna ára
sýnir. Og reynslan sýnir líka að það
er hægt og getur skilað góðum ár-
angri fyrir land og þjóð.
Styrkleiki flokkanna skiptir máli
En geta þá kjósendur með engu
móti áttað sig á því á hverju er von
eftir kosningar? Skiptir þá engu máli
hvernig kjósendur haga vali sínu því
útkoman verður alltaf einhver sam-
suða? Þessu neita auðvitað allir
flokkar og frambjóðendur og hafa
raunverulega mikið til síns máls.
Styrkleiki flokka að kosningum lokn-
um og skipting þingsæta skiptir auð-
vitað höfuðmáli um það hvernig rík-
isstjórn verður hægt að mynda og
hverjar verða áherslur stjórn-
armeirihlutans á næsta kjörtímabili.
Það skiptir máli hvaða einstaklingar
veljast til þingsetu og hversu sterk
staða einstakra flokka og forystu-
manna þeirra er þegar úrslit kosn-
inga liggja fyrir.
Sterkur Sjálfstæðisflokkur
eða vinstristjórn
Að þessu leyti eru valkostir kjós-
enda býsna skýrir í þessum kosn-
ingum. Og þetta eru í sjálfu sér ekki
óvæntir eða nýstárlegir valkostir.
Þeir eru í grundvallaratriðum þeir
sömu og í mörgum undanförnum
kosningum. Eins og sakir standa
virðist tveggja flokka ríkisstjórn
ekki raunhæfur möguleiki en eins og
stundum áður geta kjósendur valið
milli þriggja flokka ríkisstjórnar þar
sem Sjálfstæðisflokkurinn er kjöl-
festan og hins vegar fjögurra til sex
flokka vinstristjórnar. Sumir flokkar
á vinstri vængnum stefna opinskátt
að síðari kostinum. Aðrir, sem stað-
setja sig á miðjunni, halda þeim
möguleika opnum að taka þátt í slíkri
stjórnarmyndun þótt þeir gæti sín á
því núna að brosa til skiptis til hægri
og vinstri.
Þetta þýðir að þeir kjósendur sem
raunverulega vilja að hér verði
mynduð fjögurra til sex flokka
vinstristjórn eiga vissulega kost á því
að velja á milli ýmissa flokka. Þeir
kjósendur, sem á hinn bóginn kæra
sig ekki um þá niðurstöðu, eiga hins
vegar bara einn raunhæfan valkost.
Að því leyti gæti hin pólitíska staða
varla verið skýrari.
Eftir Birgi
Ármannsson »Kjósendur geta valið
milli þriggja flokka
ríkisstjórnar þar sem
Sjálfstæðisflokkurinn
er kjölfestan og fjög-
urra til sex flokka
vinstristjórnar.
Birgir Ármannsson
Höfundur er formaður þingflokks
Sjálfstæðisflokksins.
Skýrir valkostir 25. september