Morgunblaðið - 05.10.2021, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. OKTÓBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Töluverð
hætta er á
að verðbólga
fari úr böndum hér
á landi. Víða er-
lendis er þróunin
ískyggileg og það mun út af
fyrir sig ekki hjálpa, en hættan
sem steðjar að hér á landi er
þó að mestu heimatilbúin. Hún
er að verulegu leyti afleiðing
stefnu meirihlutans í höfuð-
borginni í skipulagsmálum.
Meirihlutinn vill helst engar
byggingar sjá austan Elliða-
ánna en leggur þess í stað of-
uráherslu á þéttingu byggðar
sem er í senn seinleg og dýr
leið til að fjölga íbúðum. Í of-
análag er meirihlutinn á móti
því að bjóða fjölbreytta kosti.
Um það segir Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson, fyrrverandi
borgarstjóri, í Morgunblaðinu í
gær: „Nánast engum lóðum er
úthlutað til einstaklinga sem
vilja byggja raðhús, parhús eða
einbýlishús. Byggingarlóðir
eru seldar á himinháu verði til
byggingarfélaga, sem byggja
að langmestu leyti íbúðir í
risastórum háhýsum sem ungt
fólk ræður alls ekki við að
kaupa.“
Pawel Bartoszek, borgar-
fulltrúi Viðreisnar og formaður
skipulags- og samgönguráðs,
tók annan pól í hæðina á Face-
book-síðu sinni fyrir helgi. Þar
stærir hann sig af því að met
hafi verið slegið í nýbyggingum
í borginni í fyrra og að í ár
stefni í annað met.
Samtök iðnaðarins, SI, voru
ekki sátt við tölur borgar-
fulltrúans og hafa þau ítrekað
bent á að verulega vanti upp á
að nóg sé byggt á höfuðborg-
arsvæðinu, ekki síst í Reykja-
vík. Og þau hafa bent á hið
augljósa, að afleiðingar af of
litlu framboði komi fram í
hækkandi fasteignaverði og
þar með hærri verðbólgu og
hærri vöxtum.
SI segja í yfir-
lýsingu sem þau
birtu í gær að þau
vilji „leiðrétta
rangfærslur“ Pa-
wels sem hann
setti fram á Facebook og þau
fara rækilega yfir fjölda í
byggingu samkvæmt eigin
talningum. Þar segir: „Sam-
kvæmt talningu SI eru í
Reykjavík nú tæplega 1.900
íbúðir í byggingu og nemur
samdrátturinn á milli ára 24%.
Á sama tíma í fyrra voru um
2.500 íbúðir í byggingu í
Reykjavík sem þýðir að nú eru
600 færri íbúðir í byggingu. Ef
horft er til ársins 2019 þá voru
á þessum tíma 2.735 íbúðir í
byggingu í Reykjavík og því
mælist samdrátturinn frá þeim
tíma 31%. Það verður því að
teljast langt frá því að vera
metár líkt og formaðurinn full-
yrðir. Rétt er að benda á að
Húsnæðis- og mannvirkja-
stofnun (HMS) hefur áætlað að
það þurfi 3.000-3.500 nýjar
íbúðir á markaðinn árlega
næstu árin en ekki um 2.000
eins og formaðurinn heldur
fram.“
SI leggja áherslu á að telja
íbúðir sem eru raunverulega í
byggingu og segja að vonir og
væntingar um skipulag fari
ekki saman við raunveruleik-
ann.
Stefna borgarinnar í skipu-
lagsmálum er verulegt
áhyggjuefni af ýmsum ástæð-
um. Nú er svo komið að þessi
stefna er á góðri leið með að
verða sjálfstæður efnahags-
vandi hér á landi. Allar líkur
eru á að stefnunni fylgi aukin
verðbólga og hærri vextir með
lakari lífskjörum almennings.
Á meðan borgarfulltrúar
meirihlutans skella skollaeyr-
um við varnaðarorðum um
þennan alvarlega vanda eru
litlar líkur á að hann leysist á
næstunni.
Borgaryfirvöld verða
að sýna ábyrgð og
hætta draumórum}
Hærri verðbólga og
vextir í boði borgar
Í svari utanríkis-
og þróunarsam-
vinnuráðherra við
fyrirspurn Gunnars
Braga Sveinssonar,
sem birt var
skömmu fyrir kosn-
ingar, um fjölda innleiddra
reglna Evrópusambandsins í ís-
lenskan rétt kemur fram að frá
gildistöku til og með árinu 2020
hefur Ísland tekið upp um 14,5%
af gerðum ESB. Þar segir enn
fremur að hlutfallið hafi verið
lágt fyrstu árin en hafi aukist
nokkuð upp úr 2010, „fyrst og
fremst vegna upptöku mat-
vælalöggjafarinnar í EES-
samninginn og vegna nýrra
reglna á sviði fjármálamarkaða“.
Frá nóvember 2017 til júní 2021
tók Ísland upp um
18% af gerðum
ESB.
Um leið og þessar
tölur sýna hve mik-
inn fjölda reglna Ís-
land sleppur við
með því að vera aðeins í EES og
standa utan ESB er þróunin í
fjölda áhyggjuefni. Enn fremur
er áhyggjuefni að í öðrum svör-
um um svipað efni, um þær und-
anþágur sem Ísland hafi fengið,
kemur fram að ekki er haldið ná-
kvæmlega utan um þá mikilvægu
vinnu og því óljóst hverju hún
skilar. Brýnt er að sú vinna sé
markviss og um leið sýnir þróun-
in að full ástæða er fyrir Ísland
að standa fast á bremsunni í
þessum efnum.
Ísland innleiðir
aðeins lítinn hluta
gerða ESB, en
fjöldinn fer vaxandi}
Óhagstæð þróun Þ
að hefur mikið mætt á starfs-
fólki Vinnumálastofnunar und-
anfarin misseri. Við vinnu í vel-
ferðarnefnd Alþingis varð ég
þess áskynja að skilningur
kerfisins á starfi listamanna virðist nokkuð
takmarkaður. Vilji var til að taka tillit til
sviðslistafólks og þess starfsfólks sem fæst
við tengd störf sem missti lífsviðurværi
sitt á augabragði vegna heimsfaraldurs.
Vilji þings var að tryggja þessum hópi
stuðning eins og öðrum sem urðu fyrir
tekjufalli en þegar mánuðirnir liðu reynd-
ust fá þeirra hafa fengið lausn sinna mála.
Þröskuldarnir í kerfinu urðu að ókleifum
múrum, flækjustigin urðu að þéttofnu neti
sem fáir komust í gegnum og umsóknir
listafólks lentu oftar en ekki neðst í bunk-
unum á yfirfullum skrifborðum starfsfólks Vinnu-
málastofnunar.
Spurningin „já, en hvar vinnur þú“ reyndist oftar
en ekki hanga í loftinu. Lítill skilningur var á því að
listafólk starfar oft á mörgum stöðum í ólíkum verk-
efnum sem ekki hafa skilgreint starfshlutfall. Hálfur
dagur hér, tveir dagar þar og svo þriggja mánaða
verkefni auk sýninga á þriðja staðnum. „Hvar vinnur
þú og í hvaða starfshlutfalli“ kallaði á löng og flókin
svör listafólks sem oftar en ekki var svarað með setn-
ingunni „já, en það getur enginn lifað á þessum laun-
um“. Þar sem kröpp kjör listafólks eru þeirra veru-
leiki en ekki viðurkennd í viðmiðunartölum
ríkisskattstjóra þá var umsóknum þeirra oftar en
ekki synjað á þeim grundvelli að enginn
gæti lifað á svo lágum launum.
Fyrir helgi barst frétt um að íranska tón-
listarkonan Elham Fakouri, sem hefur ver-
ið búsett hér í þrjú ár, hefði fengið synjun á
umsókn sinni um áframhaldandi dvalar- og
atvinnuleyfi hér á landi. Elham hefur lokið
námi við Listaháskóla Íslands og bauðst
starf í sinni sérgrein, sem er persnesk tón-
list og er hljóðfærið hennar Ney-flauta.
Lög um útlendinga gera ekki ráð fyrir að
listamenn vilji setjast hér að og sinna sinni
listgrein. Sjálfstæðir listamenn, sem ekki
eru EES-borgarar, hafa þurft að þola mikla
þrautagöngu við umsókn um leyfi til dvalar
hér á landi og hefur kerfið ekki viðurkennt
þeirra sjálfstæða starfsgrundvöll. Þau hafa
því sótt um dvöl vegna sérfræðistarfa hjá
ákveðnum aðila hér á landi líkt og hin íranska tónlist-
arkona sem nú hefur fengið synjun á dvalarleyfi.
Sjálfstæðir listamenn, sem starfa á heimsvísu en vilja
búa hér á landi, hafa ekki einn vinnuveitenda hér-
lendis heldur eru sínir eigin vinnuveitendur með
tekjur af ástundun sinni í listum víðs vegar um heim.
Kerfið spyr aftur sem fyrr „já, en hvar ertu að
vinna“. Listamanninum er þannig gert að sanna það
fyrir íslenskum stjórnvöldum að ekki hafi annar lista-
maður fengist í starfið, eins og um hvert annað starf
væri að ræða. Ef það tekst ekki er umsókn synjað.
helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Skilja stjórnvöld ekki störf listafólks?
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
A
ð mati Þjóðskjalasafns ligg-
ur vandinn einkum í því að
ríkið hefur ekki innleitt
rafræna skjalavörslu af
nægilegum krafti. Það hefur leitt til
þess að stofnanir eru að prenta út
rafræn gögn á pappír til varðveislu
þannig að frá 2012 hefur pappírs-
magnið aukist um 112% hjá ríkinu.“
Þetta segir Njörður Sigurðsson,
sviðsstjóri skjala- og upplýsingasviðs
Þjóðskjalasafns, þegar hann er innt-
ur eftir skýringum á þeirri gífurlegu
fjölgun pappírsskjala hjá opinberum
stofnunum sem í ljós kom við við eft-
irlitskönnun í sumar sem leið.
Skýrsla um málið var birt í síðustu
viku. „Ef rafræn skjalavarsla er inn-
leidd hjá stofnunum, embættum og
fyrirtækjum ríkisins minnkar þörfin
á miklu húsnæði undir pappírsskjöl,
bæði hjá stofnunum og Þjóðskjala-
safni,“ segir hann.
Njörður segir að niðurstaðan
hafi þó ekki komið starfsfólki Þjóð-
skjalasafnsins á óvart. „Þessi mynd
hefur birst í niðurstöðum á eftirlits-
könnunum safnsins undanfarin ár.
Við höfum bent stjórnvöldum á stöð-
una í nokkur ár og að nauðsynlegt sé
að bregðast við,“ segir hann,
En skapar þetta ekki fyrirsjáan-
lega vandræði hjá Þjóðskjalasafni?
„Ljóst er að þessi mikla aukning
pappírsskjala hjá ríkinu þýðir að
Þjóðskjalasafn þarf meira húsnæði
til að taka við skjölunum til varð-
veislu, en þeir 106.000 hillumetrar
sem eru nú þegar hjá stofnunum rík-
isins munu berast safninu á næstu 30
árum. Reikna má með að safnkostur
Þjóðskjalasafns muni stækka um
næstum 200% þegar öll skjölin eru
komin til varðveislu til safnsins. Það
þýðir að húsnæði safnsins þarf að
stækka jafnmikið,“ svarar hann.
Njörður segir að ríkið þurfi að
gera átak í að innleiða rafræna
skjalavörslu hjá stofnunum, emb-
ættum og fyrirtækjum ríkisins og
hætta að framleiða pappírsskjöl. Það
skjóti skökku við að á sama tíma og
ríkið leggi meiri áherslu á rafræna
stjórnsýslu séu stofnanir enn að
prenta út rafræn gögn til varðveislu.
Samhliða þessu þurfi líka að skil-
greina betur hvað er mikilvægt að
varðveita til lengri tíma og hvaða
gögnum sé óhætt að eyða þegar hag-
nýtu eða stjórnsýslulegu gildi er lok-
ið.
„Í öðru lagi þarf svo að tryggja
Þjóðskjalasafni nægt húsnæði til að
taka við þeim pappírsskjölum sem
hafa þegar orðið til. Helst ætti ríkið
að marka sér stefnu í þessum mál-
um, t.d. að engin pappírsskjöl verði
til eftir ákveðinn tíma og að öll gögn
þess verði í framtíðinni á rafrænu
formi, og berist þannig til varðveislu
á Þjóðskjalasafn í framtíðinni. Þann-
ig væri í raun hægt að byggja end-
anlega geymslur fyrir öll pappírs-
skjöl ríkisins. Þá má líka geta þess að
á síðasta ári hófst vinna við að greina
úrbótamöguleika í þessu efni, bæði
til að styrkja opinbera aðila í þessari
vegferð og styrkja Þjóðskjalasafn til
að takast á við verkefnið af
auknum krafti,“ segir Njörð-
ur.
Í inngangsorðum
skýrslunnar segir Hrefna
Róbertsdóttir þjóð-
skjalavörður að ráðuneyti,
stofnanir og fyrirtæki rík-
isins noti yfir tvisvar sinn-
um meira rými undir skjöl sín
en Þjóðskjalasafn notar fyrir
allan sinn safnkost sem
nær aftur til 12. ald-
ar og til dagsins í
dag.
Ríkið hætti að fram-
leiða pappírsskjöl
Skylt er ríkisstofnunum að af-
henda Þjóðskjalasafni skjöl
sem eru 30 ára eða eldri. Í
könnun safnsins í sumar var
spurt hvort stofnanir vildu af-
henda pappírsskjöl sem væru
yngri en 30 ára. Sögðust tæp
40% hafa áhuga á því. Flestar
báru við plássleysi. Einnig var
nefnt að betri varðveisluskil-
yrði væru í Þjóðskjalasafninu
en hjá viðkomandi stofnun.
Samtals vildu stofnanirnar
afhenda um sjö þúsund
hillumetra af skjölum,
þar af ein sem vildi
losna við 2.500 hillu-
metra. Enn er talsvert
af pappírsskjölum 30
ára og eldri í vörslu rík-
isaðila þótt þau eigi að
vera komin til Þjóð-
skjalasafnsins. Er um-
fangið metið á um
2.200 hillu-
metra.
Vilja losna
við ný skjöl
SKJALAVARSLA
Njörður
Sigurðsson
Morgunblaðið/Ómar
Skjalavarsla Fyrirsjáanlegt er að útvega þurfi stærra húsnæði undir
skjalageymslur Þjóðskjalasafnsins.