Morgunblaðið - 19.10.2021, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. OKTÓBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kyrrstaðan í
húsnæðis-
málum í
Reykjavík hefur
víðtæk áhrif á
þjóðarbúið. Í
krafti meirihlut-
ans í borginni hef-
ur megináhersla
verið lögð á þéttingu byggðar
fremur en að nýta óbyggð
svæði innan borgarlandsins.
Afleiðingin er sú að framboð á
íbúðarhúsnæði hefur ekki
haldist í hendur við fólks-
fjölgun. Þetta hefur valdið
þenslu á íbúðamarkaði og
miklum verðhækkunum.
Lágir vextir hafa reyndar
auðveldað íbúðakaup þrátt
fyrir dýrtíð, en nú eru vextir
hins vegar á uppleið. Þá hefur
skorturinn einnig leitt til
skorts á leiguhúsnæði og
hárrar leigu. Í mánaðar-
skýrslu hagdeildar Húsnæðis-
og mannvirkjastofnunar fyrir
október kom fram að 10,5%
leigjenda greiða meira en 70%
af ráðstöfunartekjum sínum í
leigu af íbúðarhúsnæði.
Ástandið í húsnæðismálum
hefur áhrif á kjör almennings,
ýtir undir verðbólgu, stefnir
kaupmáttaraukningu undan-
farinna kjarasamninga í
hættu og er farið að ógna
stöðugleika í landinu. Það
segir sína sögu þegar seðla-
bankastjóri er farinn að
hvetja til þess að aðgerðir í
húsnæðismálum verði næsta
útspilið í samningum um kaup
og kjör, frekar en að einblína
á launahækkanir.
Sjálfstæðismenn í borginni
hafa nú lagt fram tillögu til að
höggva á hnútinn í húsnæðis-
málum í borginni. Þeir leggja
til að reistar verði allt að 3.000
íbúðir á þremur stöðum í
Reykjavík og gripið verði til
sérstakrar flýtimeðferðar til
að mæta þörfinni. Þessir þrír
staðir eru svæðið í kringum
BSÍ, Úlfarsárdalur og Keldur
og Keldnaholt.
Viðbrögðin við þessari til-
lögu segja sitt um hvert
ástandið er orðið. Í Morgun-
blaðinu í gær lýsa forustu-
menn úr bæði verkalýðshreyf-
ingu og atvinnulífi stuðningi
við tillögurnar.
Ragnar Þór Ingólfsson, for-
maður VR og formaður hús-
næðisnefndar ASÍ, segir að
hann hafi áður sagt að þörf sé
á uppbyggingu á við nýtt
Breiðholt og bætir við að
þessar tillögur minnihlutans í
borginni fari saman við það.
„Ástandið er hrikalegt og
það verður slæmt áfram, en
ég fagna því að einhverjir séu
að sýna lit, að koma með hug-
myndir. Ég get bara ekki séð
hvernig í ósköpunum meiri-
hlutinn í borginni
ætti að geta staðið
í vegi fyrir því að
það sé farið í að
flýta skipulagi og
uppbyggingu á
t.d. Keldum eða
því svæði í Úlfars-
árdal, sem er nán-
ast tilbúið til uppbyggingar,“
sagði Ragnar Þór og bætti við
að hann skildi ekki „af hverju
við erum í þessari stöðu í
Reykjavíkurborg, að það sé
ekki hægt að víkja frá
þéttingarstefnunni til þess að
mæta neyðarástandi á
húsnæðismarkaði“.
Sigurður Hannesson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka iðn-
aðarins, sagði í blaðinu í gær
að grunnvandinn væri sá að
fleiri íbúðir vantaði á mark-
aðinn. Hann segir þessa til-
lögu sjálfstæðismanna jafnvel
fullhóflega, en hann fagni
henni. Markmið meirihlutans
um þúsund íbúðir á ári sé hins
vegar allt of lítið. Ef meiri-
hlutinn í Reykjavík átti sig
ekki á vandanum geti stærsta
sveitarfélag landsins ekki orð-
ið hluti af lausninni.
Viðbrögð meirihlutans við
tillögu sjálfstæðismanna eru
af öðrum toga. „Hefðbundið
pólitískt útspil,“ segir Dagur
B. Eggertsson borgarstjóri í
samtali við mbl.is í gær og
bætir við að hann telji að
þarna sé Sjálfstæðisflokkur-
inn fyrst og fremst að ná sér í
fyrirsögn.
Í svari borgarstjóra kennir
ýmissa grasa. Fullyrðing um
að nú standi yfir „mesta upp-
byggingarskeið borgarinnar“
vekur spurningar um skort á
tengslum við veruleikann.
Hugmyndir um að flýta upp-
byggingu á Keldum og í
Keldnaholti eru afgreiddar
með því að það sé óráð vegna
þess að borgarlínan sé ekki
komin í gagnið og Miklabraut
muni ekki ráða við umferðina
sem fylgi nýju hverfi. Annars
er allt í ágætis farvegi og ekk-
ert liggur á, ef marka má
borgarstjóra, og það hefur
engin áhrif á sýn hans þótt
þrýstingur magnist úr öllum
áttum.
Það gengur vitaskuld ekki
að boða hægagang í uppbygg-
ingu þar til borgarlína hefur
verið lögð og háskaleg draum-
sýn að halda að hún muni
höggva á alla umferðarhnúta.
Ragnar Þór Ingólfsson er
ekki einn um að skilja ekki
stöðuna í Reykjavíkurborg og
spáir því að þrákelknin gæti
orðið meirihlutanum dýr-
keypt: „Þegar pólitíkin þvæl-
ist svona fyrir, þá er ég viss
um að kjósendur muni segja
skoðun sína á því.“
Skilningsleysi
meirihlutans í borg-
inni á íbúðavand-
anum og afleið-
ingum hans er
glórulaust}
Afdrifarík kyrrstaða
G
ömul óværa hefur minnt á sig á und-
anförnum misserum. Samkvæmt
gamalli þjóðtrú er ekki hægt að
drepa drauga, en hins vegar má
kveða þá niður svo ekki spyrjist til
þeirra um styttri eða lengri tíma. Sú lýsing virð-
ist eiga við um verðbólgudrauginn, sem reglu-
lega er vakinn upp og getur svifið um hagkerfið
allt ef ekki er haldið fast um stjórnartaumana.
Nú ber reyndar svo við, að verðbólga hefur
aukist um allan heim en ekki aðeins á Íslandi.
Önnur óværa er a.m.k. að hluta ábyrg fyrir þess-
ari alþjóðlegu þróun, því verðbólga virðist vera
fylgifiskur Covid-19 í mörgum löndum heims –
ekki síst í Bandaríkjunum, þar sem verðbólga
hefur fimmfaldast frá ársbyrjun. Skýringa er
einkum að leita í miklum og snörpum efnahags-
bata, hækkun olíu- og hrávöruverðs, vöruskorti
og hærri framleiðslu- og flutningskostnaði. Eftirspurn
hefur aukist hratt og á mörgum mörkuðum hefur virð-
iskeðjan rofnað, með tilheyrandi raski á jafnvægi milli
framboðs og eftirspurnar. Fyrir vikið hefur innflutt verð-
bólga aukist á Íslandi og mældist verðbólga í september
4,4% ásamt því að verðbólguvæntingar hafa aukist á ný.
Þar spilar inn í hækkandi verðlag á nauðsynjavörum og
svo auðvitað húsnæðisliðurinn, en ört hækkandi húsnæð-
isverð er aðkallandi vandi sem verður að leysa. Góðu frétt-
irnar eru hins vegar þær, að undirliggjandi verðbólga hélt
áfram að hjaðna, þótt hún sé enn nokkur. Greiningadeildir
búast við því að hámarki verði náð í kringum áramótin, en
þaðan í frá muni verðbólga lækka og verða um 2,5% á
seinni hluta næsta árs.
Þetta þarf að hafa í huga við hagstjórnina
og brýnt er að grípa til mótvægisaðgerða svo
langtíma-verðbólgan verði hófleg. Nú þegar
hefur Seðlabankinn gripið til aðgerða, hækk-
að vexti ásamt því að setja þak á hlutfall veð-
lána og greiðslubyrði húsnæðislána. Stefnan í
ríkisfjármálum þarf að taka mið af þessari
þróun og leggja sitt lóð á vogarskálarnar, en
hér skiptir tímasetningin miklu máli. Ekki má
draga úr efnahagslegum aðgerðum og stuðn-
ingi vegna Covid-19 of snemma, en heldur
ekki of seint.
Þrátt fyrir allt eru þó góð teikn á lofti. Mik-
ilvægar atvinnugreinar eru smám saman að
styrkjast, með jákvæðum áhrifum á íslenska
hagkerfið. Þannig má ætla að aukinn fjöldi er-
lendra ferðamanna styrki gengi krónunnar,
auk þess sem útlit er fyrir óvenju góða loðnu-
vertíð. Ef væntingar í þá veru raungerast mun útflutn-
ingur aukast og gengið styrkjast, sem myndi leiða til verð-
lækkana á innfluttum vörum. Þá er rétt að rifja upp
eðlisbreytingu á íslenskum lánamarkaði, en vegna aukins
áhuga á óverðtryggðum lánum eru stýritæki Seðlabank-
ans skilvirkari en áður. Stýrivaxtahækkanir, sem áður
þóttu bitlausar á verðtryggðum húsnæðislánamarkaði,
hafa nú mun meiri áhrif á efnahag heimilanna og eru lík-
legri til að slá á þenslu. Fréttir af viðræðum formanna rík-
isstjórnarflokkanna um endurnýjað samstarf gefa líka til-
efni til bjartsýni. Við erum á réttri leið.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Draugagangur
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra
og þingmaður Framsóknarflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Á
rlegur haustfundur strand-
ríkja um makríl, norsk-
íslenska síld og kolmunna
verður haldinn í London í
þessari viku og þeirri næstu. Byrjað
verður á að ræða makríl með um-
ræðum um stjórnun, ráðgjöf, veiðitöl-
ur og einnig ramma fyrir vísinda-
menn sem munu taka saman yfirlit
um líffræðilega dreifingu og veiði úr
stofninum.
Sex manns frá sjávarútvegsráðu-
neyti, utanríkisráðuneyti, Hafrann-
sóknastofnun og Samtökum fyrir-
tækja í sjávarútvegi taka þátt í
fundunum og er Kristján Freyr
Helgason formaður íslensku sendi-
nefndarinnar. Auk Íslands taka
fulltrúar Noregs, Evrópusambands-
ins, Bretlands, Færeyja, Grænlands
og Rússlands þátt í fundunum.
Engir heildarsamningar
Engir heildarsamningar eru í gildi
um þessa stofna, hver þjóð hefur sett
sér aflamark og veiðar verið umfram
ráðgjöf mörg síðustu ár. Fyrir næsta
ár leggur Alþjóðahafrannsóknaráðið
(ICES) til að 7% minna verði veitt af
makríl en ráðlagt var í ár, 9% minna
af norsk-íslenskri síld og í kolmunna
er ráðgjöfin upp á 19% samdrátt.
Í ár eru Bretar í fyrsta skipti sjálf-
stætt strandríki í makrílveiðum og
settu sér kvóta upp á 222 þúsund
tonn. Evrópusambandið tilkynnti um
200 þúsund tonna kvóta. Íslendingar
settu sér kvóta upp á tæplega 141
þúsund tonn, sem er sama hlutfall og
flest síðustu ár, en til viðbótar koma
heimildir til flutnings milli ára.
Norðmenn og Færeyingar til-
kynntu í vor um 55% hækkun hlut-
deildar í makríl miðað við það sem
var meðan makrílsamningur Noregs,
Evrópusambandsins og Færeyja var
í gildi, en hann rann út um síðustu
áramót. Norðmenn miðuðu við um
300 þúsund tonna afla í ár eða 35% af
ráðgjöf ICES, en í gamla samn-
ingnum var hlutdeild þeirra 22,5%.
Færeyingar ákváðu að makrílkvótinn
yrði 167 þúsund tonn í ár, eða 19,6%
af ráðgjöfinni, en ekki 12,6% eins og í
þriggja strandríkja samningnum.
Engir samningar eru um aðgengi í
lögsögu annarra nema á milli Norð-
manna og Færeyinga.
Norðmenn skora á
strandríkin að semja
Í grein sem forystumenn norskra
útgerðarmanna, Fiskebåt, hafa skrif-
að um makríldeiluna, og hefur m.a.
birst í breskum blöðum, segir að tími
sé kominn til að semja. Nú sé ekki
rétti tíminn til að leggja áherslu á
efnahagslegan ávinning til skamms
tíma. Frekar eigi að sýna heiminum
að þjóðir við Norður-Atlantshaf séu
færar um að hafa samskipti og sam-
vinnu og geti stjórnað fiskveiðum á
sjáfbæran hátt. Samningar þriggja
strandríkja 2014 hafi ekki verið
mögulegir nema vegna þess að Norð-
menn hafi gefið verulega eftir.
Nálgun talsmanna Fiskebåt er að
líffræðileg dreifing sé eðlilegt viðmið
þegar veiðiheimildum í fiskistofni sé
skipt á milli strandríkja. Svæðateng-
ing makríls við Noreg og Bretland sé
mikil og stærstur hluti makríls veiðist
í efnahagslögsögum þessara tveggja
ríkja. Lítið sé um makríl í efnahags-
lögsögu Íslands og enginn makríll í
lögsögu Grænlands og Rússlands.
Það sé ástæðan fyrir því að þessar
þjóðir veiði makríl á alþjóðlegum haf-
svæðum og í mun meira magni en
hægt sé að réttlæta með þeim makríl,
sem finnst í efnahagslögsögum þeirra.
Strandríkin séu öll ábyrg fyrir
makrílstofninum og nú þurfi að gera
málamiðlanir til að ná samningum.
Skorað er á strandríkin að ná samn-
ingum og er orðunum sérstaklega
beint að Evrópusambandinu, Bret-
landi og Noregi. Á þann hátt sé hægt
að tryggja heilbrigðan makrílstofn til
framtíðar.
Strandríkin ræða
stjórnun makrílveiða
Ljósmynd/Þorgeir Baldursson
Viðræður Á makríl á grænlenska skipinu Tasiilaq fyrir nokkrum árum.
Þrýstingur er á stjórnvöld strandríkjanna að gera samninga um veiðar úr
deilistofnum, meðal annars vegna vottana. Stórir kaupendur uppsjávar-
afurða hafa ákveðið að gefa strandríkjum í norðausturhluta Atlantshafs
þrjú ár til að tryggja að veiðar á makríl, síld og kolmunna verði innan vís-
indalegrar ráðgjafar áður en fyrirtækin fari að leita annarra afurða. Þetta
kom meðal annars fram á málfundi Marine Stewardship Council (MSC)
sem haldinn var á Arctic Circle í Hörpu í síðustu viku.
Árið 2019 voru MSC-vottanir á makrílveiðum í NA-Atlantshafi afturkall-
aðar. Í lok árs 2020 gerðist það sama með norsk-íslenska síld og kol-
munna.
Þrýstingur á stjórnvöld
VÍSINDALEG RÁÐGJÖF