Morgunblaðið - Sunnudagur - 31.10.2021, Síða 12

L
ífið á Haítí hefur aldrei verið auð-
velt, en þessa dagana er það líkast
martröð. Íbúar Haítí hafa und-
anfarna mánuði mátt glíma við
pólitískan glundroða og nátt-
úruhamfarir og nú eru glæpagengi orðin svo
aðsópsmikil að dreifing eldsneytis er í upp-
námi, starfsemi sjúkrahúsa í hættu, ógerning-
ur að knýja símakerfið þannig að stór svæði
landsins eru sambandslaus og matarskortur
sverfur að.
Forseti Haítí var myrtur í sumar. Öflugur
jarðskjálfti olli miklu tjóni í haust og í kjölfarið
kom hamfaraveður. Alda mannrána hefur
gengið yfir landið. Glæpagengi vaða uppi. Hálf
höfuðborgin, Port-au-Prince, er á valdi þeirra.
Þau hafa stöðvað olíuflutningabíla með þeim
afleiðingum að bílstjórar neita að mæta í vinn-
una.
„Við skömmtum vatn heima fyrir,“ sagði
Daphne Bourgoin, sem rekur textílfyrirtæki í
Port-au-Prince, við AFP. Fyrirtækið hefur
verið lokað síðan á mánudag vegna rafmagns-
leysis. „Börnin mín fá sínar kennslustundir á
netinu, hversu lengi mun internetið vara?“
spurði Bougoin.
Skortur á rafmagni og vatni
Á Haítí hefur aldrei tekist að framleiða nægt
rafmagn fyrir allt íbúa landsins. Rafveita
Haítí, EDH, hefur meira að segja þurft að
skammta rafmagn í nokkrar klukkustundir á
dag betri hverfum í höfuðborginni.
Fyrir vikið hafa þeir, sem efni hafa á, komið
sér upp olíuknúnum rafölum dýrum dómum til
að framleiða rafmagn. Þeir gera hins vegar lít-
ið gagn þegar ekkert eldsneyti er að fá.
Eldsneytiskröggurnar hafa einnig leitt til
skorts á vatni. Sömu sögu er að segja með
vatn og rafmagn í landinu.
Vatnsveiturnar ná ekki að
veita nægu vatni til íbú-
anna og sömuleiðis eru frá-
veitur afkastalitlar, sem
leiðir til skólpvandamála.
Margir eru því með sín
eigin vatnskerfi og reiða
sig á einkafyrirtæki, sem
flytja til þeirra vatn. Nú eru þessir vatnsflutn-
ingar líka í uppnámi.
Þar sem hvorki er hægt að treysta á raf-
magn né vatn hefur þurft að draga verulega úr
starfsemi sjúkrahúsa. „Það er ekkert rafmagn
í sjúkrahúsinu til að knýja tækin, það er ekk-
ert eldsneyti, það er ekkert,“ skrifaði Rachilde
Joseph, nemi í læknisfræði í Port-au-Prince, í
færslu á félagsmiðli. Hún er 26 ára og þekkt
fyrir fyndnar færslur, en er ekki hlátur í hug
þessa dagana. „Við viljum vera áfram í landinu
til þess að bjóða heilbrigðisþjónustu, sér-
staklega fólki í dreifbýli, sem þarf verulega á
henni að halda, en landið gefur okkur ekki
tækifæri til þess,“ skrifaði hún og bætti við að
hún teldi að Haítí myndi „því miður glata öllu
unga fólkinu“.
Eini gírinn aftur á bak
Í The New York Times var rætt við Rousleau
Drosiers, sem sat á sjúkrahúsi og fylgdist með
nýfæddum syni sínum anda með hjálp önd-
unarvélar vitandi að það væri bara daga-
spursmál hvenær eldsneytið til að knýja hana
rynni til þurrðar. „Ég vonast til þess að
ástandið batni á Haítí, en ég veit að það mun
ekki batna,“ sagði hann vonlítill. „Haítí fer
aðeins aftur. Eini gírinn, sem við höfum, er
aftur á bak.“
Störf eru af skornum skammti og mörg þús-
und ungir Haítíbúar hafa farið til Rómönsku
Ameríku frá árinu 2014. Tugþúsundir manna
gerðu sér vonir um að setjast að í Bandaríkj-
unum og gerðu ráð fyrir að stjórn Joes Bidens
Bandaríkjaforseta myndi slaka á reglum um
innflytjendur og héldu norður á bóginn í sum-
ar. Mikill fjöldi safnaðist saman undir brú við
landamæri Mexíkó og Texas í byrjun sept-
ember. Svo fór að Bandaríkjamenn sendu
rúmlega 7.500 manns aftur til Haítí. Þessi
ákvörðun hefur vakið áhyggjur hjá þeim, sem
reka hjálparstarf á Haítí, vegna þess að
ástandið þar sé nógu slæmt fyrir þótt ekki
bætist við fleira fólk í reiðileysi.
Jovenel Moïse forseti var ráðinn af dögum í
júlí. Ariel Henry, sem var skipaður forsætis-
ráðherra nokkrum dögum áður, fer nú með
völd í landinu. Hann hefur verið fáorður um
uppgang glæpagengjanna í Port-au-Prince.
„Stjórnvöld fyrirfinnast aðeins að nafninu til
og stjórna engu, ekki einu sinni næsta ná-
grenni stjórnarbygginga,“ sagði Etzer Emile,
hagfræðingur á Haítí. Hann er á því að elds-
neytiskreppan sé enn einn vitnisburðurinn um
að Haítí sé ónýtt ríki. „Eins og stjórnlaus verð-
bólga, stöðug hækkun dollarans, óöryggi í
matvælum, spekilekinn og mannránin væru
ekki nóg,“ sagði hann við AFP, „við þurftu að
bætast eldsneytisskortur og skuggastjórn full
af svikahröppum og liðleskjum.“
Glæpagengin á Haítí hafa rænt rúmlega 780
manns og krafist lausnargjalds á þessu ári,
samkvæmt tölum Miðstöðvar greiningar og
rannsókna á mannréttindum, sem hefur aðset-
ur í Port-au-Prince. Til marks um hin ógreini-
legu mörk á milli gengjanna og stjórnvalda er
að dómsmálaráðherra
landsins hefur verið gefið
að sök að vera viðriðinn
rán á presti frá Haítí með
bandarískt ríkisfang sem
látinn var laus fyrr í þess-
um mánuði.
Eitt af valdamestu vopn-
uðu gengjunum í landinu
krefst nú 17 milljóna dollara í lausnargjald fyr-
ir 17 trúboða og fjölskyldur þeirra, sem haldið
er í gíslingu. Í hópnum eru 16 Bandaríkja-
menn og einn Kanadamaður, sem var rænt 16.
október austur af höfuðborginni. Yfirvöld vita
hvar gíslarnir eru í haldi, en hverfið er á valdi
glæpamanna og lögreglan er svo undirmönnuð
og máttlaus að hún getur ekki aðhafst.
„Þeir sem ráða örlögum okkar með ákvörð-
unum sínum sitja ekki lengur í Þjóðarhöllinni
líkt og í einræðisherratíð Duvalieranna, nú eru
þeir vopnuð gengi,“ sagði Emile.
Blóðug sorgarsaga
Feðgarnir Francois „Papa Doc“ Duvalier og
Jean-Claude „Baby Doc“ Duvalier voru við
völd á Haítí frá 1957 til 1986. Baby Doc skipu-
lagði vopnaðar vígasveitir til að vernda sig
gegn hernum og óánægðum almenningi. Talið
er að þessar sveitir hafi staðið fyrir aftökum
og morðum á 60 þúsund manns án dóms og
laga á sjöunda áratug liðinnar aldar.
Jean-Bertrand Aristide var fyrsti lýðræðis-
lega kjörni forseti Haítí. Hann kom sér einnig
upp gengjum úr fátækrahverfunum til að verja
sig þegar hann var forseti. Honum var engu að
síður steypt af stóli 1991 og 2004.
Martröð
án enda
Haítí er löglaust land. Glæpagengi ráða lögum og lofum.
Mannrán eru daglegt brauð. Nú bætist eldsneytisskortur
vegna ofríkis gengjanna ofan á aðrar raunir íbúa landsins.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Sjúklingar liggja uppi á borði og á gólfinu á háskólasjúkrahúsi Haítí. Sjúkrahús hafa þurft að draga
verulega úr starfsemi vegna rafmagnsleysis og er lífi sjúklinga stefnt í hættu.
Lögregluþjónn stendur á mörkum hverfis á valdi glæpagengja í Port-au-Prince á þriðja degi verkfalls
vegna skorts á eldsneyti og samgöngubrests í landinu.
’
„Ég vonast til þess að
ástandið batni á Haítí,
en ég veit að það mun ekki
batna. Haítí fer aðeins
aftur. Eini gírinn, sem við
höfum, er aftur á bak.“
ERLENT
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31.10. 2021