Morgunblaðið - 27.11.2021, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hugmyndin
um borg-
arlínu hef-
ur litla mótspyrnu
fengið og stefnir í
að óheyrilegum
fjárhæðum verði
ausið í fram-
kvæmd, sem allt
bendir til að ekki
verði mikill áhugi á
að nota. Í þokkabót
hafa hugmyndir þeirra, sem
fara með meirihlutann í
Reykjavík, snúist um að nota
borgarlínuna til að þrengja að
annarri umferð í borginni og
hafa áætlanir um að fækka ak-
reinum á Suðurlandsbraut ver-
ið þar sérstaklega áberandi.
Í Morgunblaðinu í gær stíg-
ur Árni Mathiesen, stjórnar-
formaður Betri samgangna
ohf., fram í viðtali og segir að
ekki sé nauðsynlegt að fækka
akreinum á Suðurlandsbraut
til að koma fyrir hraðvagna-
kerfi eða borgarlínu. Betri
samgöngur eiga að hafa yfir-
umsjón með framkvæmdum
vegna uppbyggingar sam-
gangna á höfuðborgarsvæðinu.
Ríkið á 75% í Betri sam-
göngum og sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæðinu 25% og
skiptist eignarhlutinn eftir
stærð þeirra.
Í blaðinu er einnig rætt við
Vilhjálm Árnason alþingis-
mann, sem setið hefur í um-
hverfis- og samgöngunefnd
þingsins. Hann var framsögu-
maður nefndarinnar þegar
samgönguáætlun næstu fjög-
urra ára var rædd á þinginu.
Í viðtalinu ræddi Vilhjálmur
skýrslu verkefnishóps sam-
göngu- og sveitarstjórnar-
ráðherra í samráði við stýrihóp
sveitarfélaganna um uppbygg-
ingu samgangna á höfuð-
borgarsvæðinu til 2033.
„Þótt hágæðaalmennings-
samgöngur gangi upp 100% þá
segir skýrslan að það verði
24% aukning bílaumferðar með
breyttum ferðavenjum en ann-
ars 40% aukning,“ sagði Vil-
hjálmur. „Það eru því ekki for-
sendur fyrir því að þrengja að
umferð bíla. Við í meirihluta
nefndarinnar vildum uppbygg-
ingu fjölbreyttra samgangna
en ekki þannig að einn sam-
göngumáti gengi á annan. Það
að ætla að fækka akreinum á
Suðurlandsbraut er ekki í
þessum anda og er í andstöðu
við forsendur þessarar skýrslu
um að bílaumferð muni aukast
þrátt fyrir öflugri almennings-
samgöngur.“
Í blaðinu í gær var einnig
sagt frá flóði bókana í borgar-
ráði þegar lýsing á deiliskipu-
lagi fyrirhugaðrar borgarlínu
um Suðurlandsbraut og efri
hluta Laugavegar var kynnt
þar.
Bókun borgar-
ráðsfulltrúa Sam-
fylkingar, Við-
reisnar, Pírata og
Vinstri grænna er
afhjúpandi. Í bók-
un Heiðu Bjargar
Hilmisdóttur, Þór-
dísar Lóu Þór-
hallsdóttur, Dóru
Bjartar Guðjóns-
dóttur og Lífar
Magneudóttur segir að mik-
ilvægt sé að hið opinbera axli
sína ábyrgð í því að skapa sam-
gönguinnviði sem dragi úr út-
blæstri gróðurhúsalofttegunda
og bæta þær síðan við: „Við
leggjum mikla áherslu á að
borgarlínan eigi að njóta for-
gangs þegar kemur að pláss-
notkun, í borgarrými og við
gatnamót.“
Það er vitaskuld hugsana-
villa að það dragi úr loftmeng-
un að láta bíla sitja fasta í um-
ferðarteppu. Teppurnar valda
því frekar að útblástur aukist,
en minnki. Þá bendir allt til
þess að þróunin í orkuskiptum
í bílaflotanum sé komin fram
úr hugsuninni í ályktuninni.
Til marks um það má enn
vitna í frétt í Morgunblaðinu í
gær, að þessu sinni um vaxandi
vinsældir nýorkubíla. Þar seg-
ir Runólfur Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri Félags íslenskra
bifreiðaeigenda, að þróunin sé
svo hröð að haldi fram sem
horfi muni áform stjórnvalda
um að banna sprengihreyfils-
bíla frá 2030 gerast á náttúru-
legan hátt.
Allar fullyrðingar um ágæti
borgarlínu eru byggðar á ósk-
hyggju og best væri að áætl-
anir um hana yrðu settar upp í
hillu. Hún mun kosta óheyri-
legt fé og fjárhagsstaða
Reykjavíkur er þannig að
borgin getur ekki leyft sér að
fara í þessa skógarferð.
Hugmyndafræðin að baki
lýsir líka brenglun. Meirihlut-
inn vill nota borgarlínuna til að
þrengja að umferð bíla þótt
ljóst sé að umferð muni aukast
verulega á komandi árum. Vil-
hjálmur nefnir að hún muni
aukast um 24% með breyttum
ferðavenjum, en 40% ella. Það
virðist hins vegar vera bjart-
sýni að borgarlína muni þar
skipta sköpum því að í nýlegri
könnun, sem Strætó lét gera,
sögðu aðeins 1,3% svarenda að
með tilkomu borgarlínu myndu
þeir ferðast oftar með strætó.
Kannanir sýna reyndar að
miklu fleiri líst vel á hugmynd-
ina, það hvarflar bara ekki að
þeim að nota hana.
Þróun umferðar á höfuð-
borgarsvæðinu er með þeim
hætti að eitthvað þarf að gera
til að draga úr teppum og töf-
um. Svarið er ekki borgar-
línan.
Þróun umferðar á
höfuðborgarsvæð-
inu er með þeim
hætti að eitthvað
þarf að gera til að
draga úr teppum og
töfum – svarið er
ekki borgarlínan.}
Á villigötum
Í
maí 2020 samþykkti Alþingi frumvarp
mitt um breytingu á lögum um ávana-
og fíkniefni. Lagabreytingin felur í sér
stórt skref í átt að aukinni áherslu á
skaðaminnkun hér á landi, en í breyt-
ingunni felst heimild til sveitarfélaga til að
koma á fót lagalega vernduðu umhverfi, neyslu-
rými, þar sem einstaklingar, 18 ára og eldri,
geta neytt ávana- og fíkniefna í æð undir eftirliti
starfsfólks þar sem gætt er fyllsta hreinlætis,
öryggis og sýkingavarna. Neyslurými byggjast
á hugmyndafræði skaðaminnkunar en í henni
felst að draga úr heilsufarslegum, félagslegum
og efnahagslegum afleiðingum notkunar lög-
legra og ólöglegra ávana- og fíkniefna.
Skaðaminnkun er hugmyndafræði sem ég
hef lagt áherslu á og felst í aðgerðum sem hafa
það markmið að fyrirbyggja skaða fremur en að
fyrirbyggja sjálfa notkun vímuefna. Þannig hefur skaða-
minnkun sterka skírskotun til lýðheilsu og mannréttinda
og þá nálgun að vinna skuli með þjónustuþegum án þess
að dæma eða mismuna. Rannsóknir sýna fram á að skaða-
minnkandi nálgun hefur jákvæð áhrif á heilsu einstaklinga
og samfélagið í heild.
Um nokkurra ára skeið hefur verið til umræðu hvort
opna eigi neyslurými hér á landi en slík rými eru rekin
víða um heim. Í greinargerð með frumvarpinu er bent á að
skaðaminnkun gagnist ekki aðeins fólki sem notar ávana-
og fíkniefni, heldur einnig fjölskyldum þess, nærsamfélagi
notandans og samfélaginu í heild. Jafnframt byggist
skaðaminnkun á því að viðurkennt sé að fjöldi
fólks víða um heim heldur áfram að nota
ávana- og fíkniefni þrátt fyrir jafnvel ýtrustu
viðleitni í samfélaginu til að fyrirbyggja upphaf
eða áframhaldandi notkun efnanna. Því sé þörf
á valkosti eins og neyslurými fyrir einstaklinga
sem neyta ávana- og fíkniefna í æð til að lág-
marka áhættu og skaða af áframhaldandi
notkun. Alls eru rekin um 90 neyslurými um
heim allan en slík rými hafa til dæmis verið
starfrækt í Danmörku og Noregi með góðum
árangri. Með því að heimila rekstur neyslu-
rýma náum við einnig til hóps fólks sem sækir
sér síður þá heilbrigðisþjónustu sem hann þarf
á að halda, til dæmis til að fyrirbyggja eða
meðhöndla alvarlegar sýkingar vegna neyslu,
veita aðstoð og ráðgjöf um getnaðarvarnir
o.s.frv.
Eftir að lögin voru samþykkt hefur verið unnið að því að
koma á fót neyslurými í Reykjavík, og nú í nóvember sam-
þykkti velferðarráð Reykjavíkurborgar samning milli
Reykjavíkurborgar og Sjúkratrygginga Íslands um að fela
Rauða krossinum rekstur færanlegs neyslurýmis í
Reykjavík. Því er útlit fyrir að neyslurými verði opnað í
Reykjavík fljótlega eftir áramót. Það er fagnaðarefni að
loksins verði öruggt neyslurými að veruleika í Reykjavík,
og bylting fyrir einn jaðarsettasta hóp samfélagsins. Þar
með stuðlum við að enn betra samfélagi.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Neyslurými verður opnað í Reykjavík
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
M
ikilvægi þjónustu VIRK
starfsendurhæfingar-
sjóðsins hefur marg-
sannað sig á umliðnum
árum. Starfsemin hefur vaxið nánast
ár frá ári allt frá því að uppbygg-
ingin hófst fyrir rúmum tólf árum
þegar fyrsti einstaklingurinn hóf
starfsendurhæfingu hjá VIRK.
Nú hafa samtals ríflega 21 þús-
und einstaklingar byrjað starfsend-
urhæfingu á vegum VIRK frá upp-
hafi og á fjórtánda þúsund hafa
útskrifast. Mikill meirihluti þeirra
eða 77% eru virkir á vinnumarkaði
eða í lánshæfu námi.
Á tímum margsvíslegra áskor-
ana og erfiðleika sem fylgdu faraldri
kórónuveirunnar á seinasta ári fjölg-
aði þeim verulega, eða um 11,5%,
sem leituðu til VIRK í fyrra. Á sein-
asta ári hófu um 2.300 einstaklingar
endurhæfingu hjá VIRK. Á fyrri
helmingi yfirstandandi árs byrjuðu
1.111 einstaklingar starfsendurhæf-
ingu hjá VIRK og 940 manns út-
skrifuðust frá VIRK á fyrri helmingi
ársins eða tæplega 60% þeirra sem
útskrifuðust á öllu seinasta ári.
Að sögn Eysteins Eyjólfssonar,
verkefnastjóra almannatengsla hjá
VIRK, eru nú 2.400 þjónustuþegar í
starfsendurhæfingu á vegum VIRK
um allt land. 2.011 einstaklingar
hafa hafið þjónustu á árinu og 1.641
þjónustuþegi hefur útskrifast/lokið
starfsendurhæfingu á árinu.
Á tímum faraldursins hefur
mikil áhersla verið lögð á það hjá
VIRK að bjóða þjónustuþegum
áframhaldandi góða þjónustu jafn-
framt því að fylgja sóttvarnareglum
og tilmælum landlæknis í hvívetna,
að sögn Eysteins. Þá var framboð á
fjarúrræðum fyrir þjónustuþega
aukið sem og fjöldi viðtala við þjón-
ustuþega. Starfsendurhæfingin var
gerð sveigjanlegri að sögn hans og
meira af stuðningsefni sett inn á for-
varna- og fræðsluvefsíður VIRK,
virk.is og velvirk.is svo dæmi séu
tekin.
Konur í miklum meirihluta
Það voru ASÍ og Samtök, at-
vinnulífsins sem sömdu um þetta
nýja fyrirkomulag starfsendurhæf-
ingar og fleiri samtök atvinnurek-
enda og opinberra starfsmanna
komu svo að stofnun VIRK en mark-
miðið er að efla starfsgetu ein-
staklinga sem glíma við heilsubrest,
aðstoða þá við að komast til vinnu og
draga með markvissum hætti úr lík-
um á að einstaklingar hverfi af
vinnumarkaði vegna varanlegrar ör-
orku.
Konur hafa verið í miklum
meirihluta þeirra sem leita sér að-
stoðar hjá VIRK eða 67% allra sem
þangað leituðu á seinasta ári og á
fyrri helmingi þessa árs. Um 80%
þeirra sem koma til VIRK glíma við
oft flókinn og margþættan geðræn-
an vanda og eða við stoðkerfisvanda-
mál.
„Fleiri þjónustuþegar hafa út-
skrifast frá VIRK í ár en á sama
tíma í fyrra en jafnmargir hafa leitað
til okkar á þessu ári og á sama tíma í
fyrra, þ.e. fjöldi beiðna um starfs-
endurhæfingu er sú sama og á sama
tíma í fyrra. Aðsókn hefur heldur
farið vaxandi síðasta misserið,“ segir
Eysteinn spurður um þróunina að
undanförnu.
Glíma við eftirköst Covid
Aðspurður hvort dæmi séu um
að einstaklingar sem glíma við af-
leiðingar veikinda af völdum kór-
ónuveirunnar hafi leitað eftir endur-
hæfingu hjá VIRK segir Eysteinn
að svo sé.
„Til okkar hafa leitað ein-
staklingar sem eru að glíma við eft-
irköst Covid og þurfa á starfsendur-
hæfingu að halda,“ segir Eysteinn
en ekki liggur nákvæmlega fyrir
hver fjöldi þeirra er.
Á þriðja tug þúsunda
hafa leitað til VIRK
ÞjónustuþegarVIRKstarfsendurhæfingarsjóðs
Fjöldi nýrra einstaklinga í þjónustu VIRK 2016-2021*
Aldur þjónustuþega 2021 Menntun þjónustuþega 2021
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
<20 ára 3%
20-29 ára 26%
30-39 ára 27%
40-49 ára 22%
50-59 ára 17%
60-69 ára 5%
Grunnskóli 35%
Framhaldsskóli
/iðnnám 33%
Háskólanám
32%
2016 2017 2018 2019 2020 2021
Heimild: VIRK
1.710
1.855 1.963
2.114
2.331
1.111
*Fyrstu 6
mán. 2021
Það hefur verið krefjandi verk-
efni að halda uppi endurhæfing-
arþjónustu á tímum heimsfar-
aldurs en allt frá því í mars á
síðasta ári hefur sérstaklega
verið spurt að því í þjónustu-
könnun VIRK hversu vel eða illa
þjónustuþegum finnist VIRK
hafa aðlagað þjónustuna að
þörfum þeirra á tímum farald-
ursins. Í ljós hefur komið að
átta af hverjum tíu þjónustu-
þegum telja að vel hafi tekist til
við að aðlaga þjónustuna.
„Í þjónustukönnuninni kemur
einnig fram að þjónustuþeg-
arnir telja að þjónusta VIRK hafi
almennt haft mikil áhrif á stöðu
þeirra. Við lok þjónustu sé
sjálfsmynd þeirra sterkari,
starfsgeta meiri og líkamleg og
andleg heilsa betri. Þá kemur
fram mikil ánægja með störf
ráðgjafa VIRK,“ segir Eysteinn
Eyjólfsson hjá VIRK. Á vegum
VIRK starfa 60 sérhæfðir ráð-
gjafar staðsettir hjá stéttar-
félögum víða um land sem
fylgja notendum þjónustunnar
allan endurhæfingarferilinn.
Segja að vel
hafi tekist til
ENDURHÆFING Í FARALDRI