Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 22
20
Middelnedertyske låneord
betydelig, og i 1200-tallet er størstedelen af nye låneord i de nordiske
sprog, i hvert fald i østnordisk, af tysk oprindelse, næsten udelukkende
nedertysk. Skautrup (1944:185) mener at der ved de danske loves ned-
skrivning6 må have været en middelnedertysk indflydelse til stede i no-
gen tid. I islandsk dukker nedertyske ord noget senere op end i de øvri-
ge nordiske sprog, dels på grund af landets isolerede stilling, dels på
grund af samfundets struktur, idet de samfundsændringer der skete i
Skandinavien og i hele Nordeuropa ikke havde den samme grobund på
Island.7 De nedertyske låneord blev imidlertid aldrig så talrige i islandsk
som i de øvrige nordiske sprog hvilket undertiden er blevet betragtet
som et tegn på sprogets modstandskraft mod fremmede elementer samt
dets “Bekvemhed til at danne Ord” og “Rigdom og Bøjelighed fremfor
det nuværende Danske” som Rasmus Rask udtrykte sig,8 men også som
et muligt vidnesbyrd om at “den aandelige Kultur (netop paa Grund af
Landets isolerede Beliggenhed) ikke havde naaet et Udviklingstrin, hvor
der var Behov for et større Inventar af abstrakte Derivationsdannelser”
(Diderichsen 1947:285).
Disse to låneordsbølger gjaldt, skønt ikke i lige stor udstrækning, alle
de nordiske sprog. De første tegn på dansk indflydelse på islandsk viste
sig i 1400-tallet. Denne påvirkning, der først nåede en betydelig vægt ef-
ter reformationen, kan man fra en islandsk synsvinkel karakterisere som
den tredje store bølge af låneord. Omkring 1400 var kongemagten flyt-
tet fra Norge til Danmark, og i løbet af 1400-tallet voksede kontakten
med København. Fra og med midten af århundredet var størstedelen af
statholderne udlændinge, danske, tyske og hollandske, og i deres følge
var der adskillige andre udlændinge. Nu begyndte dansk indflydelse for
alvor at gøre sig gældende på det islandske sprog. I 1547 lejede kong
Christian III Island ud til Københavns byråd (Jon Johannesson
6 Sjællandske kirkelov er fra 1171, Skånske kirkelov antagelig fra nogle år senere (Skau-
trup 1944:209). Jyske lov er fra 1241, ældste håndskrift fra c. 1280, Flensborg Stadsret i
dansk version er fra c. 1315 og måske overleveret i original (se fx Frederiksen 2002); i dis-
se forekommer en del låneord fra middelnedertysk, se nærmere Hyldgaard-Jensen
(1992:18 ff.).
7 Islands isolerede stilling og sprogets konservative karakter har paralleller i adskillige
andre isolerede områder, såsom i bjergområder i Frankrig og Spanien og på øer som Got-
land og Sardinien. Endvidere synes kolonisters sprog tit at være mere konservativt end
sproget hos de mennesker som er tilbage i fædrelandet: fransk i Canada, spansk i Sydame-
rika, hollandsk i Sydafrika m.fl. (jf. Brøndal 1917:20; Samuels 1972:133).
8 Citeret efter Jon Helgason (1959:219).