Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 28
26
Middelnedertyske låneord
ne dels i rund parentes, dels i firkantet parentes og dels i trekantet paren-
tes ((...)). Her bruges altid firkantet parentes. IslDipl bruger tegnene' og
1 før og efter bogstaver (ord) som i håndskriftet er skrevet oven for linjen
i teksten (se fx ved ordet feligr i kapitel 7: VRvpladar). Eftersom af-
handlingen hovedsagelig behandler ord som først forekommer i islandsk
efter år 1300, er islandske ordformer (andre end direkte citater) i de fle-
ste tilfælde normaliseret til 1300-tals-sprogform. Det betyder bl.a. at der
i reglen bruges (6) for ældre /q/ der begyndte at falde sammen med /ø/
allerede omkring 1200 (Hreinn Benediktsson 1959:295), og lignende
bruges (æ) for det gamle /æ:/ og /ø:/ der faldt sammen til /æ:/ i midten af
1200-tallet (op.cit.:297). Svarabhaktivokal gengives ikke.10
Ældre belæg på låneordene i andre tekster (hvis de forekommer) er i
de fleste tilfælde hentet i Ordbog over det norrøne prosasprog, 1. bind
(a-bam) og 2. bind (ban-da) og i ordbogens seddelsamling i København,
og forkortelser af navne på teksterne er i alle væsentlige henseender de
samme som bruges af den. Ordbogen er den egentlige kilde til ordene,
og alle tekstudgaver som den har brugt i sin excerpering, anføres i regi-
sterbindet til den (samt tillæget ONP 1-2: Nøgle / Key, 2000). Oplysnin-
ger om alder på håndskrifter som indeholder den pågældende tekst, er
let tilgængelige i samme registerbind. Nogle få gange har jeg dog brugt
andre udgaver end ordbogen, hvilket påpeges hver gang med en henvis-
ning til den pågældende udgave. En nøgle til forkortelserne, samt en
oversigt over genremæssig tilhørighed og formodet alder, findes i Ap-
pendiks 2. - Fritzners ordbog (specielt 4. bind, Hødnebø 1972), Cleasby
& Vigfusson (1957), Lexicon Poeticum (1931), Ludvig Larsson (1891)
og Finnur Jonssons ordbog til rimur (1926-1928)* 11 er systematisk gen-
10 En svarabhaktivokal, /u/, - hovedsagelig mellem en konsonant (anden end r) og et /r/ i
slutningen af ord - udvikledes gradvis i perioden fra c. 1300 frem til midten af 1400-tallet.
Frem til midten af 1500-tallet er dog <r> i stedet for <ur) ret almindeligt i håndskrifter (Jon
Porkelsson 1863:31-32; Stefan Karlsson 1989b: 11). - I nærværende arbejde normaliseres
islandske stednavne og navne på personer fra 1400-tallet og senere med svarabhaktivokal.
11 Eksempler fra rimur anføres i reglen kun når der blot forefindes diplomeksempler fra
efter 1400 og ingen ældre eksempler er belagt i andre tekster, ifølge ONP og F. - Finnur
Jonssons ordbog er ellers meget interessant, dels fordi den ifølge forfatteren giver “en ret
fuldstændig samling af ordforrådet i islandsk i det 15. århundrede, i al fald indenfor det her
[o: nmitr-genrens] pågældende område” (s. ii), dels fordi forfatteren med hensyn til opta-
gelsen af låneord, især middelnedertyske, har tilstræbt fuldstændighed (s. iv). Om disse
ord siger han (s. iv); “Det ligger unægtelig nær at slutte, at de virkelig er bleven brugt i den
almindelige dagligtale. Ellers vilde de være lidet forståelige overhovedet. Forbavsende er
det så at se, hvor forholdsvis få der nu er tilbage af dem; de fleste er gået ud af sproget