Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 36
34
Middelnedertyske låneord
til undersøgelser af ortografi, og ved lydhistoriske undersøgelser bør
forskeren kontrollere betydningsfulde ortografiske former i originalerne
for sikkerheds skyld. Jon Helgason (1932:152, note) nævner nogle ek-
sempler på ukorrekte læsemåder i diplomatariet og flere forskere har
kritiseret udgaven af samme grund (se Kjartan G. Ottosson 1988:129;
Gu5var5ur Mår Gunnlaugsson 1994:22-23 m. henvisn.).
Udgaven bør også bruges med forsigtighed når det gælder ordforråds-
undersøgelser. I DI 3:666, 1401, kan man fx læse det følgende hvor et
muligt låneord forunna, svarende til da. forunde, kunne være belagt:
[...] oc fader hennar hefer forvridt stadnvm. IslDipl 148 (samme brev)
har en anden læsemåde, afhendt (e forkortet), jf. faksimileudgaven. I
DI 6:498 (afskrift fra c. 1550-1600 af et brev fra 1483) skulle diplomer-
nes eneste belæg på ordformen ryktr m. være belagt: fa fes si ryktur
komst vpp. I håndskriftet står der dog uden nogen tvivl ryktin. I DI 2 er
som nr. 171 (s. 329) trykt en kort tale for drikning af Olav den Helliges
minde, antagelig fra omkring år 1300; den er udgivet igen af Jon Helga-
son i Opuscula 1 (Jon Helgason 1960:153). I DI har udgiveren bl.a. fejl-
agtigt læst hermit (J.H.: latit), skermusk (J.H.: ikerinu (o: l kerinu)) og
areit ne skaull (J.H.: skaueit ne skyil). - Selv har jeg undertiden set efter
på billeder af diplomerne hvis noget i udgaven har givet anledning til
mistanke, dog uden at finde større fejl.
Islandske originaldiplomer indtil 1450 er en solid og pålidelig udgave
hvor alle tvivlstilfælde kommenteres i noter efter hvert enkelt brev. Alle
originaldiplomer frem til midten af 1400-tallet er derfor udelukkende
læst efter denne udgave.
Temmelig mange breve der er skrevet på Island i 1300- og 1400-tallet,
har en sprogform der bærer både norsk og islandsk præg. Mange er skre-
vet af islændinge som forsøgte at efterligne norsk retskrivning og norsk
diplomsprog. Nogle af brevene fra 1300-tallet kan dog være skrevet på
sydvestnorsk, som ligger så tæt op ad islandsk at det er svært at skelne der-
imellem, især hvis brevene er korte. Breve som Hægstad (1942:7 ff. og
135 f.) karakteriserer som islandsk-norske eller norsk-islandske er i nær-
værende arbejde i flere tilfælde excerperet efter samme principper som
ægte islandske breve, men belæg fra disse markeres dog altid særligt, og
nævnes almindeligvis kun når der er tale om ældste belæg på et ord.18
18 Stefan Karlsson (1963:xxv-xxvii) har påvist at nogle breve som Hægstad (1942) ka-
rakteriserer som “heilt norske” er skrevet af islandske skrivere; det samme gælder også for