Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 39
Kilder og genrer
37
stemmeisen er fra 14. august 1439, udstedt af biskop Gozewijn Com-
haer, men ser man efter i en bestemmelse om et kapel fra en måned før,
20. juli 1439, også udstedt af biskop Gozewijn og bevaret i samme brev-
bog, så forekommer samme tekst dér, i en anden afskrift dog med adj.
kostuligr i stedet for adv. kostuliga: skylldi hann hallda sagda kyrkiu so
kostulega [JS 143 4to; sagdri kirkiu so kostuligri Lbs 107 4to] ad hun
væri .x°. eptir skynsamra manna virdingu DI 4:592. Et eksempel på at
man nærmest har taget et helt dokument op ser man så i et domsbrev fra
1479 (DI 6 nr. 194 s. 1947’35) hvor en kontrakt fra 1471 (DI 5 nr. 549 s.
607) mellem en præst og biskoppen citeres.
Sproget i diplomerne kan beskrives som en blanding af neutralt, is-
landsk skriftsprog, med enkelte talesprogstræk, og bureaukratisk jargon.
Ordforrådet er temmelig ensartet og indholdsmæssigt begrænset. Tale-
sprogstrækkene er mest påfaldende i passager der gengiver mundtlige
vidneudsagn og lignende (i reglen i indirekte anførelse), men sådanne er
forholdsvis få. Forskellen mellem breve er selvfølgelig betydelig, alt ef-
ter tid og udsteder. I hvert fald hvad 1400-tallet angår, giver brevene
sandsynligvis et mere sandfærdigt billede af det islandske sprog end de
fleste andre tekster fra samme tid. Størstedelen af 1400-tallets litterære
virksomhed består af afskrifter af ældre pergamenthåndskrifter, og de er
i det store og hele holdt i den sprogform de blev forfattet på, og gengiver
derfor ofte et 100-200 år ældre sprogstadium (jf. Bjørn K. borolfsson
1925:56).
Omkring 1.050 diplomer frem til år 1500 er bevaret i original, men
betydelig flere findes nu kun i afskrifter. Afskrifterne er af forskellig al-
der, visse er foretaget nærmest samtidig med originaldiplomet, fx breve
i biskop Jon Vilhjålmssons kopibog. Bps. B 11,3, foretaget i perioden
1429-145823 - for en sprogundersøgelse kan disse betragtes som ækvi-
valente med originaldiplomer - men de fleste adskillige årtier eller
århundreder senere. Originalen til de fleste er senere gået tabt. I begyn-
delsen af 1700-tallet lod professor Årni Magnusson en stor mængde di-
plomer afskrive (omkr. 6.000). Ved udførelsen af disse afskrifter, såkald-
te apografer, fulgte skriverne instruktioner om at arbejdet skulle foreta-
ges med største nøjagtighed. De kan derfor karakteriseres som meget
pålidelige for en sproglig undersøgelse. Ofte er de bogstavrette afskrif-
23 Belæg fra denne er markeret med “JE kop.” hvis de er fra den del af bogen som er skre-
vet af Jon Egilsson (se nærmere afsnit 2.2), ellers med “før 1459”.