Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 40
38
Middelnedertyske låneord
ter, men de må dog bruges med forsigtighed ved undersøgelser af æn-
dringer i lydsystemet, og de er næppe tilstrækkelig sikre til ortografiske
undersøgelser.24 Udgiverne af Diplomatarium Islandicum nævner ad-
skillige gange at denne eller hin apograf er “Jjaulnåkvæm” (‘meget
nøjagtig’, fx ved DI 7 nr. 208, note 3), “mjog nåkvæmleg” (‘meget
nøjagtig’, fx ved DI 3 nr. 521 og 534) eller “stafrétt afskript” (‘bogstav-
ret afskrift’, fx ved DI 7 nr. 351). DI 3 nr. 622 er fx en apograf, skrevet af
efter originalen fra 1. juli 1412; en anden apograf eksisterer, gjort efter
et transskript fra 25. august 1412; ifølge DI’s udgiver stemmer disse af-
skrifter overens i næsten et og alt, bortset fra mindre ortografiske varia-
tioner (DI 3 s. 745). Årni Magnusson selv nævner tit i sine bemærknin-
ger ved enkelte afskrifter at de er “accuratissime” (fx i DI 7 nr. 355), og
undertiden har han selv sammenlignet afskrift og original (fx DI 6 nr.
518). Arnis skrivere kan betragtes som meget pålidelige; blandt dem var
bl.a. hans bror, Jon Magnusson, præst og sysselmand, og dennes søn,
Snorri Jonsson. Apografeme er betydelig lettere at læse end originalbre-
vene, hvilket betyder at gengivelsen af dem i udgaven (DI) ofte er sikre-
re end af de andre.
Om mange af Årnis apografer haves oplysninger om at de er primære
afskrifter, skrevet af efter originaldiplomer, men undertiden mangler op-
lysninger fra afskriveren om dette. En del af apografeme er dog utvivl-
somt skrevet af efter afskrifter (se fx ved DI 3 nr. 253, DI 5 nr. 436, 545
og 633). I min gennemgang af disse har jeg ikke stødt på låneord eller
yngre ord der giver anledning til at tro at teksten er blevet ændret ved af-
skriftprocessen. Udgivernes udtalelser i Diplomatarium Islandicum som
fx “uden tvivl skrevet efter en original” om nogle apografer er sikkert
begrundede og bygger sandsynligvis på sproglige og/eller palæografiske
undersøgelser af brevene selvom det ikke diskuteres videre. I reglen kan
apografeme sammenstilles med originalbreve som kilder for en leksiko-
grafisk undersøgelse.
Alle ord fra Årni Magnussons apografer markeres i nærværende ar-
bejde med “apogr.”. Afskrivningerne blev foretaget hovedsagelig mens
Årni opholdt sig på Island 1702-1712 (de ældste vist fra 1703), en del er
24 Et lille eksempel på at man også må vise forsigtighed ved brug af apografeme for mor-
fologiske undersøgelser, kan nævnes: I de undersøgte diplomer forekommer én gang jung-
frur i gen.sg., ellers er ordet ubøjet. Denne form forekommer i en apograf, AM apogr.
5875b (jungfrur), som er en afskrift efter en anden apograf, AM apogr. 5875a, hvor der
står jungfrv samme sted (se DI 6:105, note 10).