Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 44
42
Middelnedertyske låneord
(DI 6 nr. 198, se s. 200) og mange afskrifter. Andre belæg på sam-
mensætningen kendes ikke. I en af afskrifterne er ordets førstedel imid-
lertid udeladt, og hvis denne afskrift havde været den eneste bevarede
tekst, ville ordet være ukendt.
En betydelig del af diplomerne handler om køb og salg af gårde eller
om markskel. I breve af denne art er der i reglen få låneord bortset fra
gamle ord som prestr m. ‘præst’ og biskup m. ‘biskop’,28 samt de mest
almindelige (yngre) låneord som bréf n. ‘brev’, nåd f. ‘nåde’ og underti-
den dåndimadr m. ‘dannemand’, kvinna f. ‘kvinde’, ærligr adj. ‘ærlig’
(ofte i indledningen og afslutningen). Markskelsbrevene kan også fore-
komme helt frie for låneord. En anden gruppe er testamentebreve hvor
der tit forekommer ord for smykker, redskaber og tøj, deriblandt låne-
ord.
Af verdslige breve kan også nævnes domme og indstævningsbreve, i
reglen skrevet på et mere administrationspræget sprog. Endvidere erklæ-
ringer som tit er meget talesprogsagtige, navnlig når det gælder erklærin-
ger om volds- og røverisager.
Kirkelige breve, især breve udstedt af biskopper og abbeder, abbedis-
ser, priorer og priorinder, har i reglen et mere religiøst-retorisk præg end
de verdslige breve, men også her forekommer rene købs- og salgsbreve
og endog markskelsbreve, indeholdende meget få låneord. Ansættelses-
breve, kirkeregninger og breve om overdragelse af præstegårde (når
præsten går af) indeholder tit både administrative låneord, ord for kirke-
lige redskaber og ord for det kirkelige arbejde.
Sprogforskellen mellem de neutrale, verdslige købs- og salgsbreve og
breve vedrørende gejstlige anliggender kan være betydelig. Som før
nævnt forekommer der tit i de førstnævnte breve få eller ingen låneord,
så lidt som anden fremmed påvirkning. Gejstlige breve er derimod un-
dertiden spækket med fremmede ord og vendinger og er desuden tit
skrevet under stærk fremmed stilpåvirkning. Som et eksempel kan man
tage nogle linjer fra et brev fra 1480 der handler om statholder
(hirdstjori) Porlcifur Bjomsson. Brevet er skrevet i klostret på Vi5ey og
bevidnet af abbeden dér samt abbeden på Pingeyrar, tre præster og otte
andre (DI 6:292):
281 en tekst om kirkens embedsmænd (hskr. fra c. 1350-1365, sandsynligvis skrevet af ef-
ter et meget gammelt forlæg) får vi de interessante oplysninger at “Episcopus er girzskt
nafn. pat jtydiz biskup aa norroenu” ‘episcopus er et græsk navn (ord); det oversættes med
biskup på norrønt sprog’ (DI 3:152).