Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 45
Kilder og genrer
43
Wær [gerum] [...] Godhum monnum kunnigt med {tessu voru opnu brefe.
ath vier vitum ]oat fullugliga ok sannligha ath ftesse dandhimann porleifr
biomsson hwerr ath nu will med gudhz hialp byria sina reisu j burth afh
worv landhi tjslandhe. hefir hier weridh ok blifit med heidr ok æru sem
retthum haufdingia ok ærligum haufudsmanne berr med alla dandhi menn
hier j landit lærdha ok leika. Ok sierdeilis med aull stycke ok ærlighheit
sem honum hefir burt ath giora med vom naduga herra konunghinn badhi
med dygdh ok ærw ok alltfjdh skotith sigh ok sitt ahswar til hans konung-
hligra naadha ok retta sem margir dandi menn hafa optliga heyrt.
Her forekommer ordforbindelsen opit bréf‘åbent/offentligt brev’ (over-
sætter lat. litterae patentes eller litterae apertae) og låneordene alltlb
adv. ‘altid’ (mnty. alletit), bréf n. ‘brev’ (lat. breve (scriptum)), bilfa vb.
‘blive’ (mnty. bllven), dåndimann m. ‘dannemand, hædersmand’ (før-
steleddet fra mnty. donde eller muligvis ofris. dwån{d)e), leikr adj. ‘læg,
ulærd’ (mnty. lek< lat. laicus < gr. låikos), lærdr adj. ‘lærd’ (til vb. læra
< oe. læran eller osax. lérian), sérdeilis adv. ‘særdeles’ (evt. fra gida.
særdeles), stykki n. ‘sag, part’ (betydningen stammer vel fra tysk), reisa
f. ‘rejse’ (mnty. reise, rese), æra f. ‘ære’ (mnty. ére), ærligr adj. ‘hæder-
lig, ærværdig’ (mnty. erlik), ærligheit n. ‘retskaffenhed’ (til æra eller
lånt fra norsk/dansk), nåd f. ‘nåde’ (betydningslån - muligvis leksikalsk
lån - fra middelnedertysk), nådugr adj. ‘nådig’ (til nåd f., muligvis un-
der påvirkning fra norsk/dansk).
Bevarede privatbreve fra senmiddelalderen er meget få. De havde
ikke den samme vigtighed for eftertiden som offentlige breve og kon-
trakter der kunne være afgørende for ejendomsrettigheder m.m. og er
derfor ikke blevet bevaret. Af breve som er indgået i denne undersøgel-
se, er der kun få der kan kaldes ægte privatbreve. De indeholder imidler-
tid en række låneord som man er tilbøjelig til at betragte som en del af
det almene og neutrale (tale- og) skriftsprog. Således indeholder IslDipl
nr. 337 (c. 1450), et brev fra fru Kristin Gubnadottir i Ogur til hendes
mand, bl.a. følgende ord: blfala vb. ‘betro’ (mnty. bevalen),fru f. ‘frue’
(om den hellige jomfru) (osax. frua - snarere end mnty. vrouwe,
vru(w)e), kærliga adv. ‘kærligt, venligt’ (til kærr < ofra. ker < lat.
cårus), profastr m. ‘provst’ (oe. profast < miat. praepositus, sjældnere
propositus) og penkja vb. ‘tænke’ (mnty. denken, osax. thenkian).29 DI 5
29 Dette er det ældste bevarede islandske privatbrev skrevet af en kvinde (Gu5run P. Helga-
dottir 1961:34).