Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 46
44
Middelnedertyske låneord
nr. 432 (c. 1467), et brev fra statholder Bjom Porleifsson til lovmand
Brandur Jonsson, indeholder disse ord: alian tid ‘altid’ (muligvis under
norsk eller dansk indflydelse), bera sik at ‘bære sig ad’ (vel lånt fra
norsk/dansk), blfala vb., blgirna vb. ‘begære, ønske’ (skinlån), dåndi-
madr m., fru f., fullkomligr adj. ‘fuldkommen, fuldstændig’ (muligvis
under middelnedertysk påvirkning, jf. mnty. vulkomenliken adv.), hasta
vb. ‘haste’ (mnty. hasten < ofra. haste), kærliga adv., olukkuvænligr adj.
‘uheldig’ (til lukka < mnty. lukke (lukke)), reyfa vb. ‘røve’ (betydnings-
lån, jf. mnty. roven, beroven), selskapr m. ‘selskab’ (mnty. selschap),
skjal n. ‘dokument(ation)’ (vel fra norsk),30 svodan adv. ‘sådan’ (mnty.
sodån(e)), velborinn adj. ‘fornem’ (betydningslån, mnty. wol(ge)boren),
velkominn adj. ‘velkommen’ (evt. påvirket af mnty. wolkomen eller det
etymologisk ubeslægtede willekommen31) og penkja. DI 9 nr. 547
(c. 1467?),32 en bøn om bistand, muligvis fra statholder Bjom Porleifs-
son til Andrés GuSmundsson, indeholder ordene blfala vb., byti n. ‘byt-
te’ (mnty. biite L&B), dåndimadr m., forsvara vb. ‘forsvare’ (vel et
oversættelseslån fra mnty. vorantworden), kærliga adv., makt f. ‘magt’
(mnty. macht), til reiddr (jf. til reidu, hvis betydning måske er påvirket
af mnty. rede adj.), tygi n. ‘rustning; sadeltøj’ (mnty. tuch), strax adv.
‘straks’ (mnty. strack(e)s) og penkja vb.
Blandt andre breve der kan karakteriseres som privatbreve, er et ud-
kast til et brev fra biskop Sveinn Pétursson i Skålholt til biskop Olafur
Rognvaldsson fra 1471 (DI 5 nr. 555) og to breve fra Bjom GuSnason til
biskop Stefan Jonsson i Skålholt fra c. 1500 (DI 7 nr. 528 og 529).33
30 Følgende er de ældste i nærværende arbejde registrerede belæg på ord med skjal- etc.:
skjal n. ‘dokument(ation)’ DI 4:560, 1436 > apogr. (også formen skigi er belagt to gange,
se DI 6:290, 1480); skjalliga adv. ‘med sikkerhed, gyldigt, troværdigt’ IslDipl 339, 1440;
skjalligr, skælligr, skelligr adj. ‘gyldig, troværdig’; IslDipl 343, 1440, IslDipl 370, 1444,
DI 5:13, 1440 > 1729-1741; oskjalligr adj. ‘urimelig, uretfærdig; urigtig’ DI 3:732, 1410
> 1513 (bpst.); skjalligheit, skælligheit n.pl. ‘(dokumenteret) skellighed’ DI 7:152, 1492,
DI 7:277, 1495 > apogr.
31 Mnty. wille svarer til isl. vilja. Jf. Hq.:1385.
32 Datering ifølge Stefan Karlsson (1985:180); i DI er brevet dateret til c. 1533 og anses
for at være fra biskop Jon Arason.
33 Om privatbreve findes der ikke meget skrevet; se dog Stefan Karlsson (1985:177 n.
20); Holm-Olsen (1990:86); Berulfsen et al. (1968; om Island s. 462, Magnus Mår Lårus-
son).