Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 50
48
Middelnedertyske låneord
Det kan være svært at sondre mellem på den ene side måldagar og på
den anden kirkeregninger, de lister over en kirkes inventar og ejendomme
der er udarbejdet når en ny præst tiltræder (fx IslDipl nr. 87 I og 87 II;
DI 3 nr. 379), lignende breve om overdragelse af en kirke (fx DI 3 nr.
587), breve om proventa og ansættelsesbreve for præster; disse er i man-
ge henseender af samme slags hvad angår forekomst af låneord. De sidst-
nævnte indeholder tit lignende lister over kirkens inventar sammen med
dens regnskaber og udtalelser om præstens ansættelse. Endvidere ligner
måldagar’ne lister over stjålne ting eller ting der er reddet fra at blive
stjålet (fx DI 6 nr. 77 og 418), inventarfortegnelser som ikke drejer sig om
kirker (fx DI 5 nr. 497) samt breve om gaver til en kirke eller om supple-
ring af en kirkes inventar (fx DI 5 nr. 521). Desuden forekommer tekster
der enten i DI eller i selve teksten beskrives som “(kirkju)måldagi”, men
som snarere bør betragtes som egentlige diplomer, fx DI 7 nr. 452, ud-
stedt af biskop Stefan Jonsson i Skålholt 1499 som et åbent brev.
Måldagar er vigtige historiske kilder. I dem er der bevaret store dele
af den islandske kirkes terminologi i middelalderen, og størstedelen af
låneordene for kirkelige genstande i nærværende arbejde er fra doku-
menter af denne type. Om måldagar siger Fredrik B. Wallem i en mono-
grafi om de islandske kirkers udstyr i middelalderen (Wallem 1910:6):
De islandske kirkemåldager er uden sidestykke i det nordlige Europa;
maaske kun pavestolens inventariefortegnelser kan sammenlignes med
dem. Hvor finder man ellers to bispedømmers samtlige kirker beskrevet
indgaaende med registrering af deres eiendele ikke blot i et enkelt aar,
men for manges vedkommende gjentagende [sic] gange i løbet af flere
aarhundreder.
Cederschiold (1887), Wallem (1910, 1911) og GuSbrandur Jonsson
(1919-1929) undersøgte i sin tid måldagar for kirker og klostre fra en
kirkehistorisk synsvinkel, delvis også HorSur Ågustsson (1992a-b) der
dog, som det ses, bygger på GuSbrandur Jonsson. Cederschiold (1887)
gjorde desuden rede for måldagar’nes udformning og tilkomst, men
endnu har ingen undersøgt dem udførligt fra en sproglig synsvinkel.
Omkr. 1.180-1.200 måldagar er gennemgået til nærværende under-
søgelse. Så godt som alle er trykt i DI 1-7. En del andre dokumenter er ud-
formet på lignende måde, specielt kirke-, kloster- og forvalterregninger
(fx DI 4 nr. 390, kirkeregninger fra 1426 til 1493, DI 3 nr. 352-354, for-