Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 61
Kilder og genrer
59
har jeg excerperet diplomernes eneste belæg på adj. gr ofr ‘grov’ samt
bl.a. det ældste af to registrerede belæg på vb. kaupslaga ‘købslå’ (det
andet er fra en 1700-tals-afskrift af et brev fra 1484, DI 7:13). Brevet er
underskrevet af bl.a. den islandske statholder Arnfinnur Porsteinsson
som tolv dage senere udstedte en bevilling til to handelsmænd på skibet
Kristafora (IslDipl nr. 170), skrevet på islandsk, men med en del meget
usædvanlige, norsk- og danskagtige ordformer (se nærmere den korte
diskussion af dette brev s. 201-202). Biskop på Holar på denne tid var
Jon Tofason (eller Henriksson) (1411-1423) som enten var dansk eller
svensk. Det kan ikke vides om disse mænd har haft noget med hyldings-
brevets endelige form at gøre (man må dog antage at statholderen har
stået bag selve udformningen af brevet) eller om det er Jon Egilsson selv
der forsøger at skandinavisere det, måske for at øge dets prestige. Brevet
indeholder bl.a. følgende ord og ordforbindelser af fremmed oprindelse
eller under fremmed påvirkning:
Tabel 3. Ord af fremmed oprindelse i et brev skrevet af Jon Egilsson.
å vegna grofr krona f. skrifa
bréf herra kunngera stå
duggari hertugi kærliga truskapr
fiskari himinnkis herskap leikr [lénari
forbjoSa hylla lærSr (ténusta
forfaSir kaupningskapr nå5 (meS gu5s n.; y5ur n.) undirbinda
forverari kaupslaga reyfa utvfsa
Desuden forekommer der i brevet fremmede (skandinaviske) ordformer
som vi ‘vi’, i ‘I’, holden ‘holder’, hit ‘hertil’ m.fl., og fremmedartet
sprogbrug såsom ihverju ‘i hvilket’, hvaraf ‘af hvilket’, upp å ‘på’ m.fl.
(Nogle af ordene er ganske vist af begrænset interesse her, fx å vegna,
bréf hertugi, leikr, lærbr, nåd, skrifa som alle forekommer i islandske
tekster i 1200-1300-tallet, og de er i de fleste tilfælde temmelig almin-
delige).
Følgende ord og ordformer af middelnedertysk oprindelse (eller dan-
net til ordrødder fra middelnedertysk) forekommer i islandske diplom-
tekster kun i breve skrevet af Jon Egilsson. Alle belæggene fra DI 4 er
fra biskop Jon Vilhjålmssons kopibog (Bps. B 11,3); nogle belæg er fra
ovennævnte hyldingsbrev fra 1419 (IslDipl 214-215):