Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 76
74
Middelnedertyske låneord
3.4 Udenlandske biskopper og embedsmænd på Island
I 1200-tallet blev udenlandske biskopper for første gang sat i embede på
Island, alle norske: SigvarSr Péttmarsson (Skålholt 1238-1268), Botolfr
(Holar 1238-1247) og Heinrekr Kårsson (Holar 1247-1260). 1300-tallet
blev de norske biskoppers periode og omtales ofte som det norske
århundrede. Tidlig i 1300-tallet var den norske AuSun Porbergsson bi-
skop på Holar, og fra midten af århundredet (1342) og frem til 1520 var
alle biskopper på Holar udenlandske. I Skålholt var alle biskopper på
nær én (Jon SigurSsson 1343-1348) udenlandske fra 1321 til 1413 hvor-
efter århundredet tidsmæssigt deles omtrent ligeligt mellem islandske
og udenlandske biskopper.74 I 1300-1400-tallet blev det også almindeli-
gere at verdslige embedsmænd på Island var norske eller danske eller i
hvert fald udnævnt af kongemagten. Således var fx danskeren Hannes
Pålsson (Johannes Pauli), kong Erik af Pommerns kapellan, udsendt til
Island i 1419, og sammen med ham kom en flamsk eller tysk gesandt,
Stephan Schellendorp, som sandsynligvis var repræsentant for de tyske
hansekøbmænd, samt mange danske assistenter. Hannes kom igen til Is-
land i 1423, denne gang sammen med en anden tysker, sandsynligvis
også repræsentant for hanseateme, Baltazar van Damme (omtalt som
“hirbstjori” i to breve, 1423 og 1424).75
Denne tendens var dels konsekvensen af Kalmarunionens oprettelse,
dels hvad de kirkelige embeder angår påvirket af pavens indblanding i
bevillinger af bispeembeder som varede fra midten af 1300-tallet og om-
trent de følgende hundrede år.
Tabel 6. Udenlandske biskopper på Island 1238-1520.
Norske biskopper i Skålholt
Sigvarør béttmarsson 1238-1268, Grfmr Skutuson 1321, Jon Halldorsson 1322-
1339, Jon Indriøason 1339-1341, GyrSr Ivarsson 1350-1360, borarinn SigurSsson
74 Se om dette og det følgende Jon Johannesson (1958 passim); Bjom borsteinsson (1965
passim). De islandske biskopper i 1400-tallet var Åmi Olafsson i Skålholt 1413-1425,
Sveinn Pétursson i Skålholt 1466-1475, Magnus Eyjolfsson i Skålholt 1477-1490 og Ste-
fån Jonsson i Skålholt 1491-1518.
75 Om Hannes Pålsson se specielt Bjorn borsteinsson (1953; 1957:170); endvidere Jon
Johannesson (1958:161 ff.); Stefån Karlsson (1963:xxi, afsnit 4.3); Bjom borsteinsson
(1985:114, 123); Bjom borsteinsson & GuSrunÅsa Grimsdottir (1990:28-29).