Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 82
4 Om fremmed påvirkning på ordforrådet
4.1 Indledning
Fornyelse af ordforrådet er en naturlig proces i alle levende sprog. Dels
sker fornyelsen ved en intern nyskabelse i sproget, først og fremmest
gennem sammensætning og afledning, men også bl.a. gennem betyd-
ningsændringer i gamle ord og fornyet brug af forældede ord - hvilket
sandsynligvis er sjældent og formodentlig oftest en lærd proces.87 Dels er
fornyelsen ekstern, det vil sige at den sker gennem lån af ord eller betyd-
ning fra andre sprog samt oversættelse af fremmede ord eller udtryk.88
De fleste låneord hører til de åbne ordklasser, substantiver, verber, ad-
jektiver og adverbier. Lukkede ordklasser, der indeholder sprogets funk-
tionsord, d.v.s. præpositioner, pronominer og konjunktioner, tager der-
imod sjældent mod nye ord. Der er sjældent et behov for nye funktions-
ord, og funktionsordene er også meget hyppige hvilket gør dem mere
stabile end andre ord og derfor mere resistente mod udskiftning og for-
andringer (van Coetsem 1988:28-29; Weinreich 1953:57). Eksempler på
låneord som tilhører de lukkede ordklasser, er dog velkendte selvom de
i antal ikke kan sammenlignes med andre låneord,89 og det er tvivlsomt
om der overhovedet findes en ordklasse eller ordgruppe i et givet sprog
som er fuldstændig resistent over for optagelse af låneord (Lyons
1968:26).
87 Jf. optagelse af gamle ord i nyislandsk, fx simi ‘telefon’ som låntes fra oldislandsk om-
kring år 1900.
88 Der er en omfattende litteratur om sprogkontakter. Et klassisk værk er Weinreich
(1953); blandt mange andre der er blevet konsulteret i nærværende arbejde, er Vogt
(1954), Ureland & Clarkson (1984) og Thomason & Kaufman (1988). Om ældre diskus-
sioner af det samme se bl.a. Brøndal (1917, fx s. 124-125) og Bloomfield (1935, fx s. 461-
465).
89 Konjunktionen bådi (analogiform for bædi), den ubestemte artikel einn, brug af
hverr/hvorr som et relativpronomen, præp./subst. vegna og brug af akkusativformen [>ann
i nominativ i stedet for så skyldes således alle udenlandsk (norsk/dansk) påvirkning i
større eller mindre grad. Alle disse forekommer i diplomerne. - For at tage eksempler fra
andre sprog kan man nævne pronomenerne they, them og their i engelsk som er lånt til old-
engelsk fra skandinavisk sprog, antagelig gammeldansk (se fx Werner 1991).