Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 86
84
Middelnedertyske låneord
iøjnefaldende overensstemmelser i ordforrådet i forskellige moderne eu-
ropæiske sprog (Lyons 1968:26; se også Robins 1971:326). Engelsk har
lånt overordentlig meget fra latin og fransk, fransk har også i senere tid
lånt fra engelsk, og tysk har lånt fra begge sprog.
De nordiske sprog har igennem tiderne først og fremmest lånt ord fra
vestgermansk, i mindre grad også fra fransk og direkte fra latin (og
græsk), især ved lærd optagelse. Mange middelalderlige låneord i de
nordiske sprog stammer dog fra endnu mere fjerntliggende sprog.
I den ældre del af den nordiske middelalder kom låneord navnlig fra
oldsaksisk og oldengelsk, en del ord sandsynligvis også fra oldfrisisk (se
diskussionen i afsnit 1.1, s. 18-19). Disse sprog er nært beslægtede og
har mange fælles træk (de karakteriseres undertiden som “anglofriso-
saksiske”). Ofte er det meget svært, og undertiden umuligt, at bestemme
på et rent sprogligt grundlag hvilket af disse sprog der har formidlet et
givet låneord til de nordiske sprog. Det er heller ikke let at skelne mel-
lem oldsaksisk - middelnedertysk efter c. 1200 - og dets nærmeste na-
bosprog eller -dialekt mod syd, nederfrankisk, som først sent deltager i
den højtyske lydforskydning og desuden i mange henseender har fælles
lyd- og formudvikling med oldsaksisk/middelnedertysk (jf. Sarauw
1926:9). Særlig vanskeligt er det at gøre sig den oldfrisiske påvirkning
på de nordiske sprog klart, både på grund af de store ligheder oldfrisisk
har med dets to store søstersprog, oldengelsk og oldsaksisk/middelne-
dertysk, men især på grund af at der kun findes meget få og yderst korte
oldfrisiske tekster som er ældre end fra det sene 1200-tal. Ved en sam-
menligning med frisisk må man derfor i høj grad støtte sig til kulturhi-
storien. (Se fx de Vries 1962:xxviii; Krogmann 1970a:193 ff., 207-208).
Middelhollandsk står meget nær middelnedertysk i nordøst, nederfran-
kisk i øst og oldfrisisk i nord og lader sig tit ikke skelne fra disse når mu-
lige lånekilder og lånesprog diskuteres. For hollandskens vedkommende
er meget få tekster bevaret før det 13. århundrede (van Loey 1970:253,
257, 284). - Det er åbenbart at det kan være svært at sondre mellem
ovennævnte vestgermanske sprog som mulige lånesprog for de nordiske
sprog medmindre kulturhistoriske argumenter inddrages.
I senmiddelalderen lånte de nordiske sprog især fra tysk, først mid-
delnedertysk. Blandt lånene var ord der stammede fra latin, og som ne-
dertysk havde lånt fra højtysk. Senere overtog højtysk rollen som det
mest långivende sprog. Dansk, svensk og norsk lånte fra middelneder-
tysk; norsk lånte også fra dansk og svensk - og sikkert er en del af de