Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 93
Fremmed påvirkning på ordforrådet
91
sen som en blanding af et oversættelseslån og et betydningslån (se nær-
mere u. kunngera og vitrligt i kapitel 7).
I nærværende arbejde har jeg ikke søgt specielt efter lån af denne art;
nogle mulige oversættelseslån er dog blevet excerperet, og de diskuteres
på deres plads i kapitel 7 (se følgende ord -.forsvar n., forsvarsmadr m.,
forsvara vb. og forsvarari m.; jårnhattr m.; kunngera vb.; jf. evt. også
alpingis adv.; dagpinga vb. og dagpingan f.; skammslå vb. (anmærk-
ning under skammfæra)).
Anden fremmed indflydelse der er iøjnefaldende ved en gennemgang
af middel- og senmiddelalderlige islandske tekster, er fx den øgede brug
af visse orddannelsesmønstre, især præfigering af verber (se afsnit 6.2),
orddannelse med en hjemlig stamme og et fremmed affiks, fx
sidferdugr, samt omstrukturering af hjemlige ord efter et fremmed for-
billede, fx nominativsformen mann som stammer fra norsk. Også vaklen
i kasusstyrelse forekommer, navnlig til + akkusativ i stedet for genitiv:
til hiålp IslDipl 352, 1442; til gardin IslDipl 373, 1445; til adr nefndan
biskup arna IslDipl 398, 1415 > 1449; olafi til hialp ok goda DI 5:82,
1451; til worn forman ok forswarara heilagrar holakirkiu DI 5:167,
1458; til storan saluhaska DI 5:754, 1474; til danmark DI 6:450, 1482
(til danmerkur samme brev); gefur ec austur til helga blod pess[ar] iij
iarder DI 7:233, [1494]; til ransak DI 6:451, 1482; hafa til radzmann
DI 6:500, 1483; til sinn sætazta son drottin minn Jesum christum
DI 7:243, 1495. (I visse tilfælde kan dette fænomen dog genspejle lati-
nens ad ‘til, hen til’ + akkusativ: ad terram sanctam ‘til det Hellige
land’, ad sedem apostolicam ‘til det apostoliske sæde (Rom)’). Lignen-
de vaklen forekommer også med andre præpositioner og transitive ver-
ber, fx sacer sins opinberrs olifnad DI 5:47, 1450 > før 1459; fyrir marg-
ar sakir skuild DI 6:633, 1488; millvm lærdomen ok almvgans DI 6:391,
1481; hafdi hann feinged mic adr [...] iiij pahzara DI 7:155, c. 1492.
Vaklen af denne art beror, antageligvis, på norsk og dansk påvirkning.
Den er formodentlig i reglen kun skriftlig - måske snarest genremæssig
- og uden modsvarigheder i talesproget; noget lignende synes i hvert
fald at være yderst sjældent i andre tekster, og kasusvaklen af denne art
forekommer ikke i yngre islandsk. Undertiden kan det dog bero på at
skriveren eller forfatteren af et dokument har været af norsk eller dansk
herkomst, eller at teksten delvis er optaget efter et norsk/dansk doku-
ment.
Mangel på regelret u-omlyd tyder også almindeligvis på fremmed