Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 118
116
Middelnedertyske låneord
textakoddi m.
textaspjald n.
DI 4:372, 1429 (JE kop.)
DI 2:452, 1318-c. 1400 > 1639
DI 3:90, 1354 > 1601
begge belæg er fra måldagar
alle belæg (4) er fra måldagar
begge belæg er fra måldagar
eneste belæg; se afsn. 5.3.2]
ældste belæg på betydningen
eneste belæg
ti'Sarenta f.
[tilskrifa vb. ‘tildele’ DI 7:135, 1492
undireins adj. ‘overens’ DI 5:315, 1461-1510
vfll m.
vltakupa f.
{ténustuhus n.
IslDipl 166, 1408
DI 7:287, 1495 > 1598
IslDipl 116, 1395
eneste belæg
eneste belæg
Mange af ordene er ikke belagt i andre tekster og er derfor rene inven-
tarlisteord. Men der er også en del ord som forekommer både i mål-
dagar og i egentlige diplomer, og af dem er nogle yderst sjældne i mål-
dagar, fx afreikna vb. som dog er belagt for første gang i de her under-
søgte tekster netop i en måldagi, reikna vb. i en måldagi fra 1326 (DI
2:581, afskr. 1598) som det næstældste belæg (formodentlig ældst er et
belæg i en ærkebispestatut fra 1290, DI 2:277, hskr. c. 1360-1400), og
tilreikna vb. fx i en måldagi fra 1396 (IslDipl 124). Blandt andre ord der
forekommer både i diplomer og i måldagar, udover dem som nævnes i
tabel 13, er friheit n.pl. i en måldagi 1491-1518 (DI 7:86), fundera vb. i
en måldagi 1492 (DI 7:132), reidskapr m. fx i en måldagi fra 1431 (DI
4:466), reikningr m. fx i en måldagi fra 1375 (IslDipl 54), reiknings-
skapr m. fx i en måldagi fra 1396 (IslDipl 126), renta f. fx i en måldagi
fra 1397 (DI 4:76), skogarpartr m. i en måldagi fra 1375 (DI 3:301)
(partr eller sammensætninger hermed er ellers ikke almindelige i mål-
dagar), strax adv. fx i en måldagi fra det sene 1400-tal (DI 5:346, 1461-
1510) (dette ord er i øvrigt sjældent i måldagar) og tiundarreikningr m.
i en måldagi fra kort efter 1394 (DI 3:534).
Nogle få ord er på grænsen til at tilhøre diplomsproget; de forekom-
mer ikke i egentlige diplomer, men er kommet med i nærværende under-
søgelse af den grund at de er belagt i både måldagar og statutter. Sådan-
ne ord er fx spitall m. i statutter (se nedenfor) og spitalstollr m. i en mål-
dagi (DI 4:58, 1397 > 1600-t.).
5.1.12 Middelnedertyske låneord i statutter
I alt 64 ord fra middelnedertysk forekommer i de undersøgte tekster for
første gang, eller kun, i bispestatutter og ærkebispestatutter. Disse ord er
i reglen belagt betydelig tidligere end middelnedertyske låneord i diplo-
mer (og måldagar), og en del af dem forekommer allerede i 1200-tallet.