Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 120
118
Middelnedertyske låneord
Ii5ugr adj. DI 2:612, [1326] > c. 1350 ældste belæg (1355, inv.)
moguligr adj. DI 3:95,1354 > c. 1570 ældste belæg (1401)
nå5 f.: me5 guds nå5 DI 2:790, 1345 > c. 1375-1400 ældste belæg (1352)
okr n. DI 2:25, 1269 > c. 1480-1500 to ud af tre belæg, det tredje fra en æbpst.130
orlofa vb. DI 2:590, 1326 > c. 1320-1340 ældste belæg (1403)
plaga(zt) vb. ‘pleje’ DI 3:474, c. 1391 > c. 1550 ældste i denne bet. (1431, JE kop.)
prestarenta f. DI 2:612, [1326] > c. 1350 eneste belæg (ikke undersøgt nærmere)
prof n. DI 2:210, [1281] > c. 1360-1400 ældste belæg (1309)
profa vb. DI 2:25, 1269 > c. 1480-1500 ældste belæg (1284)
profanligr adj. DI 2:590, 1326 > c. 1320-1340 eneste belæg
regia f. ‘lov, regel’ DI 2:25, 1269 > c. 1480-1500 ældste i denne bet. (1480)
riddari m. DI 2:214, [1281] > c. 1375-1400 ældste belæg (1405)
sannprofa vb. DI 2:28, 1269 > c. 1480-1500 ældste belæg (1471)
spitali m. DI 2:829, 1345 > c. 1500 eneste belæg
spitall m. DI 2:792, 1345 > c. 1375-1400 eneste belæg (mange afskrifter)
stikknifr m. DI 2:800, 1345 > c. 1470 begge belæg; omtr. samme ordlyd i DI 3:129
tilheyriliga adv. DI 2:588, 1326 > c. 1320-1340 ældste af to, det andet fra en æbpst. 1327
velborinn adj. DI 2:590,1326 > c. 1320-1340 ældste belæg (1409)
Mange af ordene er kirkelige, men omkring halvdelen hører dog også til
det profane sprog: bif ala, fanga, hindr, hindra, husfru, klårr, leikmadr,
leikmannligr, leikmannsdomr, lidugr, moguligr (muligvis en yngre æn-
dring i teksten), okr, orlofa, plaga, prof, profa og sannprofa, profanligr,
riddari, stikknifr, tilheyriliga og velborinn.
Som det tidligere er nævnt (se afsnit 1.3 og især 2.1.3) er ærkebispe-
statutter antagelig forfattet på latin, men hvornår de er oversat, og om
det er gjort i Norge eller på Island, kan man ikke være sikker på; som
påpeget i fodnote 40 mener udgiveren af DI 1 at i hvert fald de ældste af
disse er oversat til islandsk mens udgiverne af Norges Gamle Love der-
imod mener at de er oversat til norsk, men bevaret i islandske håndskrif-
ter.
I det hele taget føjer belæg fra ærkebispestatutter ikke meget til det
billede man får af låneord i offentlige dokumenter når man kun gennem-
går diplomer, måldagar og statutter af islandske biskopper. Som det
fremgår af tabel 15 nedenfor, tilhører ord som først forekommer i ærke-
bispestatutter næsten altid kirkesproget. Hvis man går ud fra teksternes
130 Bispestatutter 1269 og 1326 (DI 2:25, 591); ærkebispestatut 1342 (DI 2:762).