Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 125
Låneord i teksterne
123
mno. alla handa DN 1:467, 1415, fsv. all(r)a handa og gida. allehånde.
- En lignende brug af gen.pl. af hånd forekommer i konstruktioner som
j nockurn handa mata DI 6:585, 1487 > apogr.; i onguann handa måta
DI 6:463, 1482 > c. 1600-1800; i huorn handa måta DI 6:465, 1482 >
1600-1800.
Hverken allra handa eller alian handa omtales af ÅBM eller de Vries,
men genitivkonstruktionen nævnes i AJ hvor den - noget kryptisk - ka-
rakteriseres som “ein modemer ausdruck mit bedeutungsentlehnung aus
mnd. allerhande” (s. 938). Både NÅN og Hq. betragter tilsvarende øst-
nordiske konstruktioner som hjemlige (NÅN u. II. al adj.; Hq. u. all).
Der findes ikke stærke argumenter for at betragte allra handa (og heller
ikke altan handa) som påvirket fra middelnedertysk som AJ gør.
bréf n. ‘brev’ anses undertiden for at være lånt fra mnty. bréf, hreif,
således fx af ÅBM og de Vries for islandsk (vestnordisk) og Skautrup
(1944:285) for gammeldansk {brev). Det er dog usikkert eftersom ordet
er maskulinum i middelnedertysk samt i oldsaksisk, oldhøjtysk, middel-
hollandsk og oldengelsk; i disse sprog stammer det vel fra lat. brevis {li-
bellus). I nordisk er ordet derimod neutrum hvilket tyder på at lånekil-
den ikke er ovennævnte sprog, men snarest sen lat. breve {scriptum).
NÅN og Hq. tager ikke stilling til et muligt mellemled mellem nordisk
og latin; Hofler (1931:260) mener at ordet kan være lånt direkte “aus
dem (Kloster-)Latein”. Ordet er gammelt i islandsk og forekommer bl.a.
i afskrifter af de ældste traktater mellem Island og Norge, fx DI 1:620,
[1262] > c. 1550-1600, DI 1:635, [1263] > c. 1500 og DI 1:670, [1264]
> c. 1450. Det forekommer fx også i et brev fra 1202 som er blevet op-
taget i GuSmundar saga biskups: Bref Gudmundar byskups efnis er kom-
it til min GBpA 136 (hskr. c. 1330-1350) og kan da være blandt de æld-
ste belæg på ordet. I norsk forekommer ordet allerede omkring 1200
(DN 8:7, [1202]).
Nogle sammensætninger med bréf er registreret: domsbréf ‘doms-
brev’ fx DI 6:456, 1482 > 1483; norsk fx 1378 (F); forboåsbréf ‘brev
om forbud (interdikt)’ 1431 (se afsnit 5.3.2 u .forbod)-, kvittanarbréf
‘kvittering, kvitteringsbrev’ 1415 (se kapitel 7 u. kvittaf lofunarbréf
‘løftebrev’ 1493 (se kapitel 7 u. lofaf, orlofsbréf ‘brev hvori der gives
tilladelse’ (F) 1380 (se kapitel 7 u. orlof)\ påfabréf ‘pavebrev’
DI 2:588, 1326 > c. 1320-1340; proventubréf ‘brev om proventa’ 1361
(se kapitel 7 u. proventa)-, reikningsbréf ‘regningsbrev (inventarliste)’
1374 (se kapitel 7 u. reiknaf, skriptarbréf ‘skriftemålsbrev’ DI 4:404,