Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 130
128
Middelnedertyske låneord
og fullkomna, bør derfor snarest betragtes som hjemlige; det er dog ikke
umuligt at fullkomligr ,fullkomliga (i 1300- og 1400-tallet) er påvirket af
middelnedertysk, gennem dansk og norsk.
Ordforbindelsen godir menn m.pl. ‘hædersmænd, pålidelige/ansvars-
fulde mænd’, er enkelte gange blevet betragtet som en oversættelse af,
eller påvirket af, mnty. godeman (fx Marquardsen 1908:420). Den fore-
kommer især i begyndelsen af breve (introductio), i tiltale til læseren af
typen ollum/peim godum monnum sem petta bréf sjå edr heyra (se fx
IslDipl 20, [1343]), men også inde i hovedteksten, fx hinir fyrru godir
menn ok gof gir DI 1:492, [1226] > c. 1570. I samme tekniske funktion
forekommer parallelt med godir menn udtryk som skilrikir menn, skyn-
samir menn, vitrir menn m.fl. Ifølge Helle (1972, se spec. indledningen
s. 19-22 og kap. 1 s. 23-37) kan brug af selve begrebet ‘hædersmænd
i norsk føres tilbage til 1160-1170 (op.cit.:23); så gammelt er i hvert fald
udtrykket vitrustu menn, og godir menn begynder at vise sig i norske do-
kumenter kort derefter, 1189-1194 (op.cit.:24). Udtrykket godir menn i
nordisk kan derfor ikke i første omgang genspejle middelnedertysk
påvirkning selvom brug af udtrykket kan være blevet styrket af en lig-
nende brug i nedertysk rets- og diplomsprog. (At ordforbindelsen mulig-
vis er en oversættelse af lat. viri boni, viri prudentes eller lignende er
derimod ikke utænkeligt).
gullvippadr adj. ‘guldflettet, guldbræmmet’ forekommer én gang i
en måldagi for kirken på Holar: klutar gulluippadir IslDipl 53, 1374. En
svag mulighed er at ordet er dannet til vb. vippa ‘svinge’ m.m. (Vikt 30,
hskr. c. 1450-1475; GeSraunir, rimur fra det tidlige 1400-tal) < mnty.
wippen ‘svinge, gynge’ (jf. ABM; hjemligt ifølge de Vries). Betydnings-
forskellene er dog for store til at det kan hævdes med sikkerhed. NÅN
og Hq. betragter den tilsvarende ordstamme i dansk og svensk som
hjemlig.
handfesting f. vel ‘forsikring ved håndslag’ (snarere end ‘under-
skrift’ eller ‘dokument’, jf. nedenfor) forekommer i et købebrev fra
1471: med fulire handfestingu og gerninge DI 5:621, 1471. Gno. hand-
festing (NGL 2:368, ærkebiskop Jons kristenret, 1270-1280, norsk hskr.
c. 1320-1350), gida. handfæsting (1448, GO; hyppigere og ældre (1386)
er dog ordformen håndfæstning), fsv. håndfæstning (1483, Sdw.). Mar-
quardsen (1908:420) mener at ordet i gammeldansk er lånt fra (eller
påvirket af) mnty. hantvestinge (“Beglaubigung eines Dokuments durch
Unterschrift; das Dokument selbst”, Ahlsson 1960:50); NÅN betragter