Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 131
Låneord i teksterne
129
det dog ikke som et låneord. (Ordet kan tænkes at være en oversættelse
af lat. manufirmatio).
Det ord der ligger til grund for verbalsubstantivet handfesting er
handfesta vb. ‘give sikkerhed, overdrage ved håndslag’ som forekom-
mer fx i et brev fra midten af 1200-tallet: peir handfestu lambkåri at
sueria pessi oli landamerki DI 6:3, [c. 1245] > før 1752,142 og handfesta
f. ‘forsikring ved håndslag’ fx i et brev fra det sene 1300-tal: firir
margh[ra\ manna sdghn ok handfest[u] IslDipl 85, 1386. Verbet fore-
kommer allerede i diplomer fra 1200-tallet, men er sjældent frem til
omkr. 1400 hvorefter det er ret almindeligt i islandske diplomer og af-
løser da det delvis ældre handsala. I yngre håndskrifter forekommer or-
dene undertiden som afløsere for ældre ord. I Elis saga ok Rosamundu
(Kolbing 1881:114) er fx den norske teksts festu honom trygdir blevet
ændret til handfestu honum tru sina i det islandske håndskrift Holm
perg. 7 fol., fra c. 1450-1475, og substantivet er blandt de ord som er-
statter ældre ord (såttargjord, sættargjord) i en moderniseret afskrift af
kontrakten mellem Island og Norge 1262 (sandsynligvis foretaget i
1500-tallet og bevaret i to håndskrifter fra 1600- og 1700-tallet, se
DI 1:623 og 624).
håndskrift f. ‘underskrift’ (næppe i bet. ‘skriftstil’): opid bref med
sira ionss kollasonar håndskrift ock hanss cirographo DI 7:488, 1500.
Sikkert lånt fra dansk hvor ordet ifølge NÅN er dannet efter tysk (jf.
mnty. hantscrift ‘underskrift; dokument’, hty. Handschrift; oversætter
lat. manuseripturri). I norske diplomer forekommer ordet først i 1500-
tallet (fx DN 3:775, 1517, meget danskpræget sprogform).
kadall m. ‘reb, tov’ forekommer i et brev om vraggods, skrevet af
notarius publicus Jon Egilsson år 1430: half fimttugr stor kadal
DI 4:427, 1430 (JE kop.). Gno. d.s. (DN 7:31, 1306), fær. kadal, nyno.
kal, nyisl. kadall, fsv. kadhal. Mig bekendt forekommer et tilsvarende
ord ikke i dansk. Ordet er sandsynligvis et låneord, men oprindelsen er
usikker; de Vries gengiver de af ham kendte teorier om ordet, bl.a. at det
er lånt gennem mnty. kardel, kordel143 < ofra. cordel (efter Falk
1912:80), men tager ellers ikke stilling til oprindelsen. ÅBM udtaler sig
142 Et belæg i et ærkebispebrev fra 1189 (DI 1:287) kommer ikke i betragtning her efter-
som oversættelsen er meget yngre end brevet, muligvis fra det sene 1400-tal, se udgive-
rens ord s. 285.
143 Denne ordform har ældre nydansk lånt fra middelnedertysk.