Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 132
130
Middelnedertyske låneord
noget mere bestemt: “Lxkl. ummyndaS to. ur rom. målum, sbr. sp. cordel
‘taug’ (af lat. corda ‘strengur’) > ml|r. kordel ‘skipsreipi’”.144 Han går
ikke nærmere ind på muligheden af at ordet er lånt til nordisk fra mid-
delnedertysk. Af formelle/lydlige grunde er dog kardél/kordel >
kadal(l), kal en usandsynlig udvikling. - Fra (vest)nordisk synes ordet at
være lånt til gælisk (Hebrideme), oldirsk, samisk (i Norge) og russisk
(de Vries, ÅBM) hvilket tyder på at det i hvert fald er for gammelt til at
være et lån fra middelnedertysk. Ordet optræder tidligt i islandske tek-
ster, fx i OH 44 (hskr. c. 1250-1300): baro kadla [kadlar hskr.; sterka
kadla andet hskr.] um stafina. -1 samme brev som det ovennævnte fore-
kommer også ordet kabel (se kapitel 7).
kanna f. ‘kande’ forekommer omkring 20 gange i diplomteksteme.
Blandt de ældste belæg på ordet er ét i en måldagi fra 1332: kaunnu litla
(akk.) DI 2:682, [1332] > 1598. Gno. d.s. (1320, se nedenfor), fær. d.s.
(DF 42, 1403 > 1407), gida. karme, fsv. kanna. Ordet er af usikker op-
rindelse, måske fra miat. canna (Hq., jf. ÅBM, NÅN), men kan dog mu-
ligvis være et gammelt, nordisk ord (F&T, jf. ÅBM, de Vries, NÅN);
F&T mener sågar at ordet i middelalderlatin er lånt fra germanske sprog.
(Se også Fomer 1945:49-57). Et mellemled mellem nordisk og latin -
hvis ordet er et lån derfra - kan næppe opstilles, og de som omtaler or-
det, afstår i reglen fra at tage stilling til det. Dog mener Hq. at fsv. kanna
evt. kan være lånt gennem mnty. kanne, og Hødnebø (1966a:44) har fo-
reslået oe. canne som lånekilden. Ordet er gammelt i islandsk, forekom-
mer fx i Rigsjmla 32 og mange andre gamle tekster, bl.a. Sverris saga
(SvEirsp 422, hskr. c. 1300-1325145) hvilket snarere peger mod lån fra
oe. eller osax. kanna (eller ohty. channd) end middelnedertysk, hvis or-
det er et lån. Særlig gamle eksempler er ikke fundet i selve diplomtek-
sterne, ældst er vistnok ovennævnte belæg fra 1332 og i norske diplomer
sammensætningen filsbeinskanna fra omkr. 1320 (DN 15:12, 1321-
1323).
Følgende sammensætninger er registreret: hålfkanna ‘halvkande’
(måleenhed) DI 4:684, [1446] > c. 1600; gno. d.s. (DN 2:367, 1381);
storkanna f. ‘en hel (eller stor) kande’ DI 4:684, [1446] > c. 1600; konnu-
brot n. ‘brudstykke af en kande’ IslDipl 52, 1374 (inv., Holar); konnu-
144 ‘sandsynligvis et omdannet låneord fra romanske sprog, jf. spansk cordel ‘streng’ (af
lat. corda ‘streng’) > mnty. kordel ‘skibsreb”.
145 Teksten i Eirspennill lyder: er /rat rad at kasta kliningunum ok sva kaunnunni; tilsva-
rende mangler i AM 327 4to, hovedhåndskrift af sagaens anden redaktion (se Sv 179).