Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 134
132
Middelnedertyske låneord
392), ænysv. kasse (1585, Hq.), fsw. fiska karse Tiskekasse’ (Sdw. Suppl.:
159). Mindre sandsynligt (jf. de Vries) er det at substantivet er det ho-
monyme, formodentlig meget yngre kassi m. ‘kasse’ < ty. kasse (Hq.,
NÅN) < ofra. casse < lat. capsa (jf. ital. cassa), jf. gida. kasse (i en ef-
termiddelalderlig afskrift), ænysv. casse. Det ser dog ud til at være Fi-
schers mening (Fischer 1909:33) da han opstiller mnty. kass som en
sandsynlig kilde til kassi m. ‘(ubehagelig) byrde’ i Grettis saga (Gr 168)
og (braud)kass n. ‘brødkurv’ i Heimskringla (Finnur Jonsson 1893-
1900:391: kgstudu peir ut smjgrlaupum ngkkurum ok braudkass [sål.
også i Flat. 1:384; -kassi i Codex Frisianus, Unger 187la: 144J). Betyd-
ningsforskellen mellem ordene kan dog være små.
I teksterne bruges kassadr om altarissteinar (betydning uklar, se Wal-
lem 1910:49-50) der var indfattet i en træramme (jf. Norberg et al.
1956:114); også én gang om en solarsteinn (vist et stykke kalkspat som
blev brugt til navigation, jf. Barfod 1967:261). De registrerede belæg er
alle fra måldagar fra biskop Pétur Nikulåssons tid (biskop 1391-1411,
DI 3:560, 572, 575). I måldagar omtales også faste og løse alterstene,
muligvis i samme betydning som kassadr og okassadr, fx i DI 3:574, e.
1394 > 1639 og DI 3:583, e. 1394 > 1639.
kvantr m. ‘lidelse, ulempe, skade’ forekommer én gang i teksterne:
heilog kirkia hefuer oft komit j stor an skada ok mykin kwant afpeirra bi-
skupum DI 5:167, 1458. Mno. kvantalaust adv. (DN 3:446, 1413), fsv.
kvanper) ‘lidelse’, kvanta vb. ‘bekymre’; jf. ænyda. kvant ‘et ungt men-
neske; et indbildsk menneske’ (K), fsv. kvant n. ‘spot, hån’, ænysv.
kvant ‘skælm’; muligvis < mnty. quant ‘forfængelighed; bedrag’ (jf.
Holthausen 1948:167; de Vries); ÅBM nævner denne mulighed, men sy-
nes at betragte ordet som hjemligt. Hq. betragter sv. kvant i bet. ‘skælm’
som et lån fra nty. kwant samme bet., men ordet i svensk i øvrigt som
hjemligt. (Ordstammen nævnes ikke af NÅN). Ovennævnte belæg er fra
et brev der af Hægstad (1942:135) karakteriseres som skrevet på “godt
og greidt millomnorsk mål”. Eksemplet er derfor tvivlsomt som et is-
landsk belæg. Et ældre belæg forekommer i Romverja saga, yngre re-
daktion (1300-tallet?): Silla spyrr nu kvant sinna manna (Romv2 158,
hskr. c. 1350-1360); i den ældre redaktion (tidligt 1200-tal) står der kval-
an på det tilsvarende sted (Romv1 78, hskr. c. 1325-1350). Sammensæt-
ningen kvantalauss adj. ‘uden svig; uden tab’ er også belagt én gang:
skyldu pui iardernar uera quanta lausar badar DI 3:714, 1406 > 1508.
Mno. d.s. (jf. ovenfor).