Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 136
134
Middelnedertyske låneord
delnedertysk som en sandsynlig lånekilde. Ordet er dog betydelig gam-
melt i islandsk, forekommer fx i bet. ‘en vis vægt (10 eller 12 skippund)
eller mængde varer’ i et digt af Markus Skeggjason (d. 1107), se Skjd.
A, 1:451.1 norsk forekommer det også før 1200 (Seip 1934a:18), bl.a. i
et latinsksproget kongebrev fra 1174 (DI 1 nr. 39): xxx. lest [lastas andet
hskr,]farine (s. 228); xxx. lest [last andet hskr.] (s. 229), og i et pavebrev
fra 1194 (DI 1 nr. 73): triginta mensur as farine que lest vocabulo ap-
propriato dicuntur (s. 293); også i kontrakter mellem ærkebiskoppen og
kongen fra det sene 1200-tal: leste (farine) (DI 2:104, 1273), lester (fa-
rine) (DI 2:143, 1277; også i en norrøn oversættelse fra kort derefter:
.xxx. lesta miols DI 2:151). Ordet i vestnordisk kan derfor ikke være et
lån fra middelnedertysk (næppe en gang et “gammelt lån”), og oprindel-
sen bør snarere søges i oldfrisisk eller oldengelsk. Når man tager i be-
tragtning hvor sent ordet først forekommer i islandske diplomer, kunne
man dog måske tænke sig at ordet var genindlånt i senmiddelalderen og
i så fald faldet sammen med det ældre låneord; en sådan hypotese er dog
svær at underbygge. -1 andre tekster forekommer ordet fx i GBpA 234
(hskr. c. 1330-1350)‘12 skippund’, Gr 139 (hskr. c. 1500) og Thom2 432
(hskr. c. 1400) ‘karavane af pakheste’.
lina f. i bet. ‘line, tyndt tov’ forekommer én gang i en liste over en
kirkes ejendomme (‘fiskeline’): lijnur hundrad fadma og Ixxx med jc
onglum DI 8:71, 1482 > c. 1600. Ordet er gammelt, men ikke alminde-
ligt. Det forekommer, som det synes, i bet. ‘skibstov’ i Jrulur i Snorres
Edda (Finnur Jonsson 1900:208) og i sammensætningerne bastlina ‘bast-
reb’ i Egils saga (Eg 273) og linuakkeri ‘anker med tov’ i Sturlunga saga
(Stu'K 139, hskr. c. 1375-1400150). ÅBM og de Vries mener at isl. lina i
denne betydning stammer fra mnty. line eller ofra. line (de Vries) < lat.
linea151 mens NÅN, F&T og Hq. mener, hvad dansk og svensk angår, at
line/lina er en hjemlig dannelse til lin ‘hør’.
Problemet er at islandsk udtrykker betydningerne ‘line, snor’ og ‘lin-
je, streg’ med ét ord, lina, i modsætning til dansk og svensk som har to
ord, henholdsvis line/lina og linje. I bet. ‘linje’ er ordet sjældent og rela-
150 AM 122 b fol.; lignende i hovedhåndskrifteme af Gubmundar saga biskups. Ordet
(med kontekst) er udeladt i AM 122 a fol. (c. 1350-1370). (Stu1 K:139, noteapparat).
1511 bet. ‘klud, hoveddug, bind af lærred’ er ordet ældre, ifølge ÅBM dog muligvis også
et gammelt lån fra middelnedertysk. Ifølge de Vries er det ikke nødvendigvis tilfældet at
det drejer sig om et lån.