Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 138
136
Middelnedertyske låneord
ket tyder på at det er et gammelt vandreord; muligvis er det lånt til de
nordiske sprog gennem oldfrisisk. Messing og sammensætninger med
det forekommer først og fremmest i mdldagar.
Følgende sammensætninger er registreret (1-4 belæg på andre end
messingarketill 9 og messingarstika 7): messingarbeit f. ‘fod eller plat-
form under lysestage’: kross [...] med messingar Beyt DI 3:515, 1394 >
1639 (inv.); messingarker n. ‘kar af messing’: messijngar cer DI 2:62,
[1269] > 1601 (inv.); messingarkertistika f. ‘lysestage af messing’:
messinghar kertistikur DI 2:692, [1332] > 1598 (inv.); messingarketill
m. ‘messingkedel’: messingarketil (akk.) DI 2:578, [1324] > apogr.
(inv.), mno. d.s. (messingakætil akk. DN 8:291, 1415), fsv. mæssinga-
kætil', messingarkola f. ‘lampe af messing’: messijnngar kolu (akk.)
DI 3:102, [1355] > 1601 (inv.); messingarkross m. ‘kors af messing’:
messingar kross DI 2:692, 1332 > 1598 (inv.); messingarlampr m.
‘messinglampe’: mesijnngar lammp (akk.) DI 3:69, 1352 > 1601 (inv.);
messingarpanna f. ‘messingpande’: messingar panna DI 4:342, 1426-
1493 > apogr. (kirkeregning 1491), ænyda. messingpande; messing-
arstika f. ‘lysestage af messing’: messingarstyka DI 3:519, e. 1394 >
1639 (inv.); messingstika samme bet.: messingstikur DI 5:350, 1461 -
1510 (inv.).
nobil n. (?) ‘møntsort’: halft anath hundrat nohil okpre tt an nobil bet-
ur DI 5:389, 1463. Mno. d.s. (fim pund ensk j nobilom DN 2:364, 1381),
gida. nobel, fsv. nobel, nobil. Sammensætningen gullnobil ‘guldnobil’
forekommer i et brev fra 1464: .iij gullnobil og Ixx og iij nobil DI 5:430,
1464 > 1465. Ordet diskuteres ikke i etymologiske ordbøger, men både
ODS (14:1265) og SAOB (N 597) betragter det som et lån fra me. nob-
le < ofra. noble. Marquardsen (1908:427) har det imidlertid med i sit
værk om middelnedertysk indflydelse på dansk i 1400-tallet, og Hæg-
stad (1915:100) sammenligner mno. nobill med mnty. nobele og miat.
nobile, men tager i øvrigt ikke stilling til låneforholdene. Mønter med
dette navn blev udmøntet i England 1343-1550 (ODS), men også i det
nordlige Tyskland og i Flandern (senere også i Norden) i senmiddelalde-
ren (se Rasmusson 1967:325-326). Spørgsmålet om hvorfra ordet er lånt
til de nordiske sprog må henstå uafgjort, men sandsynligvis er der ingen
større grund til at betvivle at det stammer fra middelengelsk. - De regi-
strerede belæg fra islandske diplomer (6 belæg) er neutrum hvis ikke de
bør betragtes som ubøjede, jf. de ovenstående (1463) samt det følgende:
.iij. c. nobil oc .lx. nobil oc. vj. nobil oc .iiij. gylline betur DI 5:503,