Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 140
138
Middelnedertyske låneord
ruska vb. ‘puffe/skubbe en, gribe i en’ forekommer 4 gange i to bre-
ve fra 1465 og 1474 (DI 5:427 og 771): greip sira jon palson til min ok
rvskade mier (s. 427). Ordet kan være hjemligt i denne betydning, dan-
net til subst. rusk n. ‘larm; tummel’ (ÅBM); men eftersom det både er
sjældent og ungt152 og har samme betydning som det ældre, hjemlige
ryskja som fx forekommer i Grågås (VfgsloSi) og i et norsk diplom fra
1311 (F), er det sandsynligt at ordformen er lånt, sandsynligvis fra øst-
nordisk, jf. ænyda. ruske, ryske ‘rasle; fare; rykke; plukke’, fsv. ruska
‘fare, styrte’, i yngre svensk også i bet. ‘rykke (i noget)’ (Hq.). WN me-
ner at ruska ‘fare’ i islandske tekster fra 1500-tallet stammer fra middel-
nedertysk eller højtysk,153 og Tornqvist (1977:169) betragter også sv.
ruska i bet. ‘ruse, snurre, risle’ som et låneord. I middelnedertysk fore-
kommer et tilsvarende verbum, rusken, ruschen, i bet. ‘suse, rasle, kla-
ske’. Argumenterne for at betragte ruska som et lån af middelnedertysk
oprindelse er dog ikke stærke, og muligvis stammer alle ordene fra en
fælles germansk arv.154
skoli m. ‘skole’ er belagt to gange: koma honum j skola IslDipl 345,
1440; taka son gvdmvndar vpp at stadarens kosnat til skola IslDipl 364,
1443. Gno. d.s. (Streng 250; jf. scolameistare DN 1:6, 1224), gida. sko-
le, fsv. skole. Ordet stammer fra miat. sc(h)ola f. ‘skole’, lat. schola f.
‘ledighed, hvile’ (< gr. skholé), men der er betydelige forskelle i de
etymologiske ordbøger med hensyn til sandsynlige mellemsprog: olden-
gelsk eller oldsaksisk ifølge Hq., middelnedertysk eller middelhollandsk
ifølge NÅN, oldengelsk eller middelhollandsk ifølge de Vries, olden-
gelsk eller middelnedertysk ifølge ÅBM. (F&T tager ikke stilling til et
formidlende sprog mellem latin og nordisk). Ordet er maskulinum i is-
landsk, fornsvensk, gammelnorsk {skuli) og middelhollandsk, men fe-
mininum i øvrige germanske sprog (deriblandt som regel i gammel-
dansk (K)). Dette er blevet brugt som et argument for mholl. (eller sna-
rere gammelhollandsk) schol m. som en mulig kilde (de Vries; Hofler
1931:262); men det er usandsynligt af historiske grunde. Halldor Hall-
152 ONP har 5 belæg, 3 fra islandske diplomer (1465, 1474, 1539) og 2 fra den unge rid-
dersaga Blomstrvalla saga (Blomstr" 18 ‘skubbe’, 26 ‘slås, brydes’); desuden tre belæg på
rusk n. ‘tummel, larm’ fra islandske diplomer i 1500-tallet (1515, c. 1516, 1525).
153 WN’s to eksempler har ikke etymologisk tilsvarende modsvarigheder i de danske og
tyske parallel- eller kildetekster: da. ruse (evt. < mnty. rusen, jf. NAN, Hq.) og ty. reissen.
154 Se nærmere ÅBM (u. ruska og ryskja)-, de Vries (u. ryskja)-, NÅN (u. ruske I, rusk II);
Hq. (u. ruska 1); F&T (u. ruske).