Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 146
144
Middelnedertyske låneord
en fejlskrivning for akk. f. falska) < mnty. valsch, valsk < lat. falsum.
Falskr er et yngre lån end fals (se nærmere afsnit 5.3.2 under fals) og
sikre belæg forekommer ikke i islandske tekster ældre end fra 1400-tal-
let. Blandt de ældste belæg synes at være ét i Ge5raunir, rimur fra tidligt
1400-tal (datering ifølge Olafur Halldorsson 1968:xvi; hskr. c. 1480-
1490), men ellers forekommer ordet eller sammensætninger/afledninger
til det kun i unge håndskrifter af temmelig sene tekster: ONP har belæg
phfalskheit fra Reykjaholabok (c. 1530-1540), falskliga fra TrojOx 231
(isl. hskr. 1690) og ÆvMi5 33 (hskr. c. 1660-1680), falskliga fra Tristlx
88 og 181 (hskr. fra 1600-tallet) og falskligr fra Nik II (HMS 2:91, v.l. i
et hskr. fra c. 1700-1725) og Reykjaholabok (c. 1530- 1540). I norsk er
ordstammen dog belagt allerede tidligt i 1300-tallet: falsk och suig
DN 6:104, 1320 (sprogformen påvirket af dansk/svensk); et andet ek-
sempel: med falsk oc swik DN 1:664, 1478.
En anden gådefuld ordform forekommer i et brev fra 1467: at pier
[...] kennit mier god rad [...] huersu eg skal bera mig at med penna
selskapinn engada sem haft hafa mina peninga DI 5:485, [1467], ‘... at
I giver mig gode råd om hvordan jeg skal bære mig ad med dette — sel-
skab som har taget mine penge’. Ordformen enngada synes næppe at
kunne være en fejlskrivning for enn goda, o: ‘hinn goSa’, og andre is-
landske muligheder er det ikke lykkedes mig at komme på. DI’s udgiver
forsøger ikke at forklare ordet, peger kun på det i en note. En svag mu-
lighed er at man her har med verbet mnty. (= ohty.) engen at gøre som
bl.a. betyder ‘volde skade’, ‘trænge hårdt, pine, plage, undertrykke’ og
‘tvinge’ (“beeintråchtigen, bedrången, zwingen” L&B).160 Betydningen
skulle i så fald kunne være ‘tvunget’, ‘plaget’, ‘undertrykt’ eller lignen-
de - evt. med en sarkastisk eller hånlig klang, muligvis ‘skadelig’ selv-
om en perf.part.-form af et muligt låneord enga snarere burde betyde
‘skadet’. Det må indrømmes at tolkningen er noget søgt og må anses for
usikker.
Det sidste eksempel er adjektivformen æærverdoliga f.akk.sg. som
forekommer i et brev skrevet 1430 af notarius publicus Jon Egilsson:
wer [...] æærverdoliga Ræntto oc prebendo setium oc skipum .x. merkr
[...] pigh at luka DI 4:411, 1430 (JE kop.). Den er i kapitel 7 tolket som
en skrivefejl for æverdiliga (æverduliga) < gida. eværthelik (dannet efter
mnty. iewerl{d)e ‘nogen sinde; altid’), se nærmere under æverdiligr.
160 Ordet har også bet. ‘gøre snæver, indsnævre’ ligesom det sædvanligvis har i tysk nu.