Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 155
Låneord i teksterne
153
omkr. år 1200 eller før, kan fx udelukkende være bevaret i unge hånd-
skrifter, og man kan ikke vide om teksten er uændret i forhold til sin op-
rindelige form. Mange norrøne tekster foreligger også i meget forskelli-
ge versioner, og eftersom det var helt legitimt den gang at indføre ret
drastiske ændringer i en tekst, kan det tænkes at mindre sproglige ind-
greb har været almindelige, bl.a. i den hensigt at opdatere sprogformen
eller polere den på anden måde.
5.3.2 Ord i diplomteksteme som snarere stammer fra oldsaksisk
end middelnedertysk
I de tekster der danner grundlaget for nærværende arbejde, forekommer
en del af de ovenfor nævnte oldsaksiske ord foruden nogle andre som
med stor sandsynlighed stammer fra oldsaksisk - eller muligvis fra old-
højtysk, oldengelsk eller direkte fra latin - men som alligevel i visse
etymologiske ordbøger karakteriseres som lån fra middelnedertysk. Da
et af hovedmålene med denne undersøgelse er at belyse middelnederty-
skens - eller rettere sagt hansesprogets - indflydelse på sproget i island-
ske diplomer og lignende dokumenter i senmiddelalderen, er det ikke
uden interesse at diskutere nogle af disse ord nærmere, især med henblik
på at udelukke ord der bevisligt er for gamle til at være lånt fra det nord-
tyske handelssprog.179
Den traditionelle skillelinje mellem oldsaksisk og middelnedertysk
omkring år 1200 medfører at nordtyske låneord i islandsk, der først fo-
rekommer i tekster fra efter dette tidspunkt, i hvert fald i princippet skul-
le kunne betragtes som lån fra middelnedertysk. Men låneord i 1200-tals-
tekster er dog ofte snarere resultater af en anden kontakt end den der før-
te den egentlige bølge af middelnedertyske låneord i de nordiske sprog
med sig. De røber undertiden også i sig selv en anden oprindelse end de
hovedsagelig handelsmæssige, administrative og hverdagsagtige ord
som man tror er kommet ind gennem hansesproget.
Det er indlysende at det ofte må være problematisk at skelne mellem
179 Nogle få gamle kirkesprogsord i diplomteksteme er med vilje forbigået eftersom de
må være kommet ind i sproget så tidligt som i 1000-tallet selvom de enkelte gange allige-
vel betragtes som mulige lån fra middelnedertysk eller gammelnedertysk. Et eksempel er
påskar som ÅBM betragter som et lån fra mnty. påsche(n) (< miat. påseha < gr., aram.,
hebr.), men som almindeligvis menes at stamme fra osax. påseha (jf. Halldor Halldorsson
1969b:118 ff.); det forekommer fx i Sighvatr t>or8arsons digtning (Nesjavfsur, c. 1016). -
Nogle af de nedenfor omtalte ord burde måske af samme grund også være blevet udeladt.