Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 164
162
Middelnedertyske låneord
Hq.: “Enl. ratt allmån uppfattning lån från mity.”).189 Ordets alder i is-
landsk (herbirgi fx i Homfsl, c. 1200, herbergi fx i AM 645 4to, c. 1220)
tyder dog på at mellemleddet er oldsaksisk/gammelnedertysk snarere
end middelnedertysk. Jakob Benediktsson (1964:94) mener at ordet til-
med kan være førkristent. Labialiseringen -i- > -y- i herbirgi forekom-
mer tidligt i norsk (jf. det ovennævnte belæg fra Vi5rLaug619), og be-
læg med y i ONP’s samling er i overvejende grad fra norske tekster. -
herbyrgja vb. ‘give husly’: hysa ædr herbyrgia DI 4:450, 1431 (JE
kop.). Gno. d.s. (Streng 34; NGL 2:141, Magnus Lagabøters Lands-
løg190); gida. hærbærghe, fsv. hærbærgha. Association med vb. byrgja
‘lukke, skjule’ m.m. er sandsynlig. (De østnordiske former svarer til
vnord. herbergja).
innsigli n. ‘segl’: innsigli IslDipl 5, 1302 (Oslo, Haukr Erlendsson);
innsigle IslDipl 7, 1311. Gno. d.s. (DN 1:7, 1225), fær. d.s. (DF 42, 1403
> 1407), gida. insighle, fsv. insighel, insighle; dannet til miat. insigillare
‘forsegle’, lat. sigillum ‘et lille mærke’, evt. påvirket af lat. insigne ‘tegn,
symbol’ (ÅBM, Hq.); ifølge ÅBM og de Vries sandsynligvis lånt gen-
nem middelnedertysk (ordet er dog ikke belagt i middelnedertyske tek-
ster ifølge de Vries), jf. mholl. insegel og mhty. insigele.m Hq. og ODS
nævner ikke denne mulighed med hensyn til fomsvensk og gammel-
dansk. (Ordet omtales ikke af NÅN). Innsigli forekommer i islandsk al-
lerede i AM 674 a 4to (Elucidarius), fra c. 1150-1200, hvilket tyder på at
hvis det ikke er dannet direkte efter de latinske ord, så er mellemleddet
snarere oldsaksisk end middelnedertysk. Ordet er almindeligt, navnlig i
slutningen af breve, fra og med begyndelsen af 1300-tallet. ONP har
omkr. 70 belæg fra forskellige tekster samt omkr. 20 sammensætninger
(få belæg). Belæg på verbet innsigla ‘forsegle’ har jeg ikke noteret mig
ved excerperingen af teksterne. - Følgende sammensætninger er regi-
streret: kapitulainnsigli ‘segl brugt af klostrets øverste forsamling’ Isl-
Dipl 54, 1375, forekommer også usammensat med latinsk bøjning, fx
med kapitvlari innsigle DI 3:355, 1380 > c. 1570 (køb af en jordejen-
dom), jf. mno. vaars capituli incigli DN 1:374, 1388; konventuinnsigli
189 Visse forskere mener dog at ordet kan være hjemligt i nordisk, se Hq.:388, og henvis-
ninger der.
1901 flere håndskrifter står dog hysa.
191 Hq. mener at ordet i svensk er dannet til et verbum, fsv. insighla < miat. insigillare.
ÅBM mener omvendt at verbet isl. innsigla er dannet til substantivet.