Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 173
Låneord i teksterne
171
SAOB). Ofte anses verbet dog for at være lån fra mnty. pinen eller oe.
pinan (ÅBM, de Vries, NÅN; Hq. nævner ikke verbet), men eftersom
det i islandsk forekommer så tidligt som i Rhnbegla (c. 1192) og Homlsl
(c. 1200), ville i hvert fald et lån fra hansetidens middelnedertysk være
udelukket. - I ordet piningarvottr m. ‘martyr’ (DI 6:105, 1477 >
apogr.) er førsteleddet dannet til vb. pina eller lånt fra oe. plnung (< lat.
poena) (jf. Halldor Halldorsson 1969b: 122). Det ældste kendte belæg på
pi'ning optræder i Einarr Skulasons digt Geisli, fra c. 1150. I norsk fore-
kommer pining fx i HomNo 89. - pina f. ‘smertefuld straf; smerter, li-
delse’: vnder slikum sdmum pinum DI 2:181, [1280] > c. 1360-1400
(æbpst.; om statuttens sprogform og/eller oversættelsestid se kort dis-
kussion s. 51); per ogurleghu pinur DI 3:703, 1405 > apogr. Gno. d.s.
(DN 2:23, c. 1286), gida. pine, fsv. pina; < osax. pina < ml at./I at. poena
‘straf, helvedesstraf’ m.m. ifølge ÅBM, de Vries, NÅN m.fl.; Hq. tager
ikke stilling til et mellemled mellem nordisk og latin. Ordet er evt. lånt
til nordisk allerede ved kristendommens indførelse (NÅN, Hq.), men fo-
rekommer dog ikke i de ældste islandske håndskrifter; modsvarigheden
dér er pining f. Det er muligt at pina f. er dannet til verbet. - Følgende
sammensætninger er registreret: bannspina ‘straf ved bandlysning’
DI 4:642, 1443 > apogr.; gno. d.s. (DN 2:84, 1309); hreinsunareldspina
‘skærsildspine’ DI 6:592, 1487 (afladsbrev fra pavens legat).
Verbet pina er meget hyppigere end substantivet (ONP har over 130
belæg mod c. 70), og belæggene på det er betydelig ældre. Det er muligt
(men nok usandsynligt) at ordene ikke er lånt samtidig og at lånesproge-
ne ikke er de samme.
Anmærkning: I pislarvottr m. ‘martyr’ (DI 7:433, 1499 > apogr.) stammer
førsteleddet fra oldsaksisk, evt. *pinisli (Halldor Halldorsson 1969b: 122)
hvis oprindelse går tilbage til lat. poena. 1 norsk forekommer formen
pinslarvåttr (HomNo 51), østnordisk har derimod ingen direkte modsva-
righeder. Formen pinsl er almindelig i gammelnorsk (se Holtsmark
1955:472) mens pisi blev den herskende form i islandsk. Se nærmere
Halldor Halldorsson (1969b: 120-122). Både pisi og pinsl forekommer i
islandske håndskrifter før c. 1200; det ældste belæg på pisi er i kannik
Gamlis Harmsol, fra 1100-tallets seneste tredjedel.
pundari m. ‘bismer’: pvndari DI 2:79, [c. 1270] > c. 1570. Gno. d.s.
(Landslqg, NGL 2:167; DN 5:24, 1294, latinsk kontekst), gida. pundere