Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 175
Låneord i teksterne
173
her er skrifuat IslDipl 37, 1360 (islandsk-norsk sprogform, Hægstad
1942:135); sæm wær til honum scrifadom IslDipl 299, 1432 (JE); vittnis
bvrdar bref skrifad j mvla IslDipl 352, 1442. Også registreret i forbin-
delsen skrifa upp d e-n ‘påstå, hævde noget om nogen’ DI 7:130, 1492:
pat hefde einge matt vpp ca sik skrifa (o: påstå at en person havde givet
et vidnesbyrd). Gno. d.s. (‘skrive’ Alk619 101; dipi. fx DN 2:54, 1300),
gida. skrive, fsv. skriva; sandsynligvis < mnty. schriven < lat. scribere
ifølge ÅBM, < osax. skrihan eller mnty. schriven < lat. scribere ifølge
NÅN; “I nord. spr. val (åtm. delvis) lån från grannspr., fsax., mity. resp.
ags.” ifølge Hq.; “Die bed. ‘schreiben’ < mnd. schriven < lat. scribere”
ifølge de Vries. Ordets alder i islandsk taget i betragtning, kan dog hver-
ken betydningen eller selve ordet stamme fra middelnedertysk. Det fore-
kommer i bet. ‘male, farve, bemale’ allerede i det ældste håndskrift af
Elucidarius: pa es huitr litr epa raupr es biartare. es svartr es hia
scrivapr (Firchow & Grimstad 1989:35, hskr. c. 1150-1200); andre ste-
der fx i Egils saga og Laxdæla saga (Eg 291, Laxd 100, hskr. c. 1330-
1370).
I bet. ‘skrive’ er ordet også gammelt, forekommer fx i Den islandske
Homiliebog: helgar ritningar. p(jr er of hann sialfan vqw scrifapar
(Homlsl 73, hskr. c. 1200), Physiologus: sva sem scrifat er i Machabe-
orum bok (PhysFrg2 288, hskr. c. 1200), Spakmæli Prospers (Prosper677
9, hskr. c. 1220-1225) og en del andre gamle tekster. I denne betydning
er skrifa almindeligt i islandske diplomer fra midten af 1400-tallet, især
i perf.part./yrr skrifat,fyrr skrifadr, ådr skrifat.
Det er ikke usandsynligt at visse sammensætninger med skrifa er yng-
re lån, eller i hvert fald påvirket af yngre nordiske eller middelnederty-
ske ord. Et eksempel er tilskrifa, skrifa til vb. 1) ‘skrive til’ (evt. ‘tak-
ke’?): vndrvnzt vær ad pier hafid ecki oss tilskrifad DI 5:614, 1471; 2)
‘tildele, tilskrive’: peningum sem kirkiunne standa adr til skrifadir
DI 7:135, 1492 (inv.). Ifølge NÅN er gida. tilskrive i bet. ‘skrive på ens
regning; takke for; give skylden for’ dannet efter mnty. toschrlven, men
i bet. ‘skrive til; dedikere’ skal ordet derimod være hjemligt. I denne be-
tydning er ordet vel derfor ikke et tegn på direkte middelnedertysk
påvirkning på nordisk; men i islandsk kan ordet alligevel være et lån, i
så fald fra norsk eller dansk. Det islandske belæg i bet. 2 bør snarest be-
tragtes som en løs sammensætning. Mno. d.s. (‘skrive til, sende et brev’
DN 8:349, 1444, udstedt i København), gida. tilskrive ‘skrive på ens
regning’ etc. og ‘skrive til; dedikere’, fsv. tilskriva ‘tildele en hæder for