Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 193
Orddannelse og affikser
191
heyriligr/-liga (gno. det samme, fsv. tilhørliker adj.), vitanligr (i gera
vitanligt, parallel til gera vitrligt), æverdiligr.223 Ordstammerne er dog
af middelnedertysk oprindelse, men ordene vel dannet i de nordiske
sprog. Det kan dog ikke udelukkes at det er en tilfældighed at tilsvaren-
de ord ikke er bevaret i middelnedertyske tekster.224
6.2.3 Suffikset -ugl-ig
Det nordiske suffiks -ug (sideform -ig) svarer til mnty. -ich. De fleste
ord med dette suffiks i det undersøgte materiale som kan tænkes at være
låneord, stammer fra 1400-tallets seneste halvdel. Suffiksformen -ug sy-
nes at være den mest almindelige mens -ig er sjælden. Det samme gæl-
der almindeligvis i yngre islandsk. (Se Gunnlaugur Ingolfsson 1979:43).
Følgende ord med dette suffiks, af mulig middelnedertysk oprindelse
(eller påvirket af middelnedertysk), er registreret:
Tabel 23. Låneord med suffikset -ug/-ig.
allsmektugr/-igr/allmektugr adj. kyndugskapr m. ofrdåSugheit n.
alls valdugr/-voldugr/alvaIdugr adj. liSugr adj. omyndugr adj.
feligr adj. mektugr adj. réttfer5ugr adj.
feligheit n. myndugr adj. réttugheit n.
ferSugr adj. nåSugr/nåSigr adj. skuldugr/skyldugr adj.
fullmektugr adj. nyttugr/nyttigr adj.
heyrugr adj. oferSugr adj.
Ordet heiptugr er sandsynligvis dannet til det hjemlige heipt f. ‘raseri,
hidsighed’ (fx DI 7:239, [1495] > c. 1750-1800), men har også sin pa-
rallel i mnty. heftich og ohty. heiftig som synes at være dannet til et til-
svarende ord (jf. got. haifst ‘strid, konflikt’).225 Ordet sidferdugr er vel
223 Jeg har heller ikke fundet middelnedertyske eller oldsaksiske paralleller til kærligr
som omtales kort i afsnit 5.4.2 under ordet kærr (< oldsaksisk).
224 Middelnedertyske paralleller findes også til makligr: mnty. makelik og opinberligr,
opinberliga: mnty. openbårlik, openbårliken. Begge disse ord er dog for gamle i islandsk
til at kunne stamme fra middelnedertysk, og er måske snarest hjemlige (nordiske) dannel-
ser. Se diskussion i afsnit 5.3.2.
225 Heiptugr forekommer fx i en formular for præster (DI 2:43, [1269] > c. 1320-1340) og
i en bispestatut (DI 2:213, [1281] > c. 1375-1400); det indgår altid i forbindelsen heiptug
hond. I trykte bøger fra 1500-tallet forekommer heiftugur i andre konstruktioner og anses
da for at være “påvirket fra mnty heftig, da hefftig (1549) sv heftig (1548)” (WN). Ingen
eksempler på lignende brug af ordet som i bøger i 1500-tallet forekommer i diplomerne.