Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 201
Orddannelse og affikser
199
1700) og tilliggelsi ‘tilliggende’ (DI 7:245, 1495 > 1517)238 som er nor-
diske dannelser. Drifelsi forekommer i en norsk lovreform fra 1450, i is-
landsk oversættelse (se afsnit 2.1.4). Endelsen har næppe nogensinde
fungeret som et produktivt præfiks i islandsk.
Det har været den gængse forklaring på østnordiske ord på -else at de
gengiver (middel)nedertyske ord på -nisse (jf. middelnedertyske paral-
leller til ovennævnte ord, vangnisse/veng(e)nisse, vorsmådenisse,
vorsiimeninge, -nisse). Birgit Christensen (1982) har undersøgt forbin-
delsen mellem da. -else og mnty. -inge og -nisse. Hendes konklusion
(op.cit.:467) er imidlertid den at
det er de nty. ord på -inge, der må betragtes som lånekilde til de nty. låne-
ord i dansk på -else, og at -nisse ikke kan bruges til at forklare den store
udbredelse af -else i dansk med. Følgende regel kan formuleres: Nty. ord
på -inge får i da. -(n)ing og/eller -else. I en del tilfælde har de nty. ord på
-inge sideformer på -nisse, som overvejende er westfalske eller vestmnty.
I lighed med dem får nty. ord på -nisse, hvortil der ikke svarer nogen form
på -inge, suffiks -else ved indlån i dansk.
Se nærmere Alexander Johannesson (1927:27, 98-101); GG 2:263; Lo-
man (1961:192 ff., specielt 202 f.); Halldor Halldorsson (1969a:98 ff.);
Torp (1974:27-28); Wessén (1965:138-143).
6.2.8 Tillæg: Bøjningsmæssig og fonologisk tilpasning
Som det ofte er blevet understreget i denne afhandling, er de middelne-
dertyske ord hovedsagelig lånt til islandsk fra norsk og dansk. Det var i
disse sprog og i svensk (hvorfra låneordene i norsk ofte stammede) at
ordene fik deres nordiske form. Middelnedertysk lignede forholdsvis
meget de nordiske sprog i bøjning og morfologi, fonologi og syntaks, og
ord derfra har derfor ikke haft svært ved at blive integreret i de skandi-
naviske sprog. Kurt Braunmiiller har i en artikel fra 1993 sammenlignet
lydsystemet i middelnedertysk og fællesnordisk (“Altskandinavisch”, se
definition i Braunmiiller 1993:147, note 8), især med hensyn til sproge-
nes fonotaks. Hans konklusion er følgende (s. 148):
238 Forekommer i et transskript fra 1517, men mangler i et ældre transskript fra 1497. Di-
plomet er kun bevaret i transskripter og yngre afskrifter, og det kan ikke vides om ordet
også fandtes i originalen.