Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 203
Orddannelse og affikser
201
egentlige fremmedord fra germanske sprog (help, kanceler, maiestet),241
og sandsynligvis har nogle af de ord der optræder i brevene i en etable-
ret form, også i begyndelsen været egentlige fremmedord (jf. definitio-
nen af fremmedord i afsnit 4.3.1). Men formodentlig har ordene meget
tidligt fået en tilfredsstillende islandsk dragt; der findes nogle få undta-
gelser, hvad der fx gælder verbet ske som forholder sig noget skævt til
andre verber med hensyn til endelser og bøjning. Men substantiver sy-
nes fx nærmest omgående at få et fast genus, og der forekommer meget
sjældent usikkerhed på dette punkt. De placerer sig i bestemte
bøjningsklasser og forbliver i disse klasser derefter. På relativt kort tid
bliver forskellen mellem de fleste låneord og arveord derfor minimal, i
hvert fald hvad angår formale egenskaber (fonotaktisk særpræg ændres
sædvanligvis ikke). Undtagelser er dog ikke ukendte; herhen hører bl.a.
ord med en fremmedartet stammestruktur, fx baron/barun m. og bunit!
n., eller en uventet forbindelse mellem ordstruktur og genus eller ord-
klasse, fx alltid : adverbium, jf. det hjemlige tid : substantiv (f.). Men fx
ord med de fremmede suffikser (eller orddele) -er og -ar får i næsten alle
tilfælde en “naturlig” tilpasning til det hjemlige mønster med ord på
-ari, således fx panzari < mnty. panser, pantzer gennem gida. pantser
(eller muligvis gno. panzar, panzer).242
Det er en anden sag at skrivere undertiden forsøgte at efterligne norsk
skriveskik. Det er et velkendt fænomen i tekster fra 1300- og 1400-tallet
og viser sig mest i brug af norske ordformer, fx laupa og rosa for isl.
hlaupa og hrosa og u-omlydsløse ordformer som allum for bllum og
stadugr for stodugr. Der findes dog eksempler på at man forsøgte at
“forudenlandske” sproget mere end dette, fx i den islandske statholder
Amfinnur Porsteinssons243 brev fra 1419, omtalt i afsnit 2.2 og 3.3, hvor
der forekommer nogle sproglige særpræg som ikke kan have været ka-
rakteristiske for islandsk i 1400-tallet (IslDipl 216, forkortelser kursive-
res):
241 Fremmedord fra latin findes i større tal, men de forekommer nærmest altid i tekster fra
de kirkelige myndigheder og ofte brugt i en større latinsk kontekst.
242 At ordet oprindelig er lånt fra norsk i formen panzari kan dog ikke udelukkes; den
form forekommer i norsk så tidligt som i Konungs skuggsjå (Kgs 59, 60, 61).
243 Denne Amfinnur er også en af udstederne af hyldingsbrevet til kong Erik af Pommern
1419 (IslDipl nr. 169) som er skrevet af Jon Egilsson på et ganske ejendommeligt blan-
dingssprog, se nærmere diskussion i afsnit 2.2.