Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 213
Materialet
211
1965:119). Fire ud af seks af de registrerede belæg er af typen afsettr +
dativ (DI 2:601), de resterende er finitte former efterfulgt af et substan-
tiv i dativ: afsetizt hann sinum heidre DI 2:600, [1326] > c. 1500 (bpst.);
jf. eksemplet ovenfor (DI 4:642). Dette kan støtte den ovennævnte anta-
gelse, men er dog ikke helt afgørende eftersom låneord kan få kasussty-
relse delvis efter analogi med hjemlige ord. - Fem af belæggene er fra
statutter. - afsetning f. ‘afskedigelse’ (4): j afsett[n\ing sinnar tignar
DI 2:589, 1326 > c. 1320-1340 (bpst.); vndir [...] afsetnijngu hennar sa-
cramentorum DI 3:732, 1410 > 1513 (bp.-brev). Gno. d.s. (DN 4:167,
1329); jf. ænyda. afsættelse. I bet. ‘nedsættelse; forringelse’: ænyda. af-
sætning og fsv. afsætilse. Jf. mnty. afsettinge, bl.a. i bet. ‘afskedigelse’.
Ordet forekommer ikke i egentlige diplomer; to ud af fire belæg er fra
bispestatutter, ét fra en ærkebispestatut og ét fra et bispebrev.
åklogun -> klaga
akta vb. ‘undersøge’ (1): uitanda ok ual actanda [våttanda anden af-
skr., ætlanda anden afskr.]. hueriar pinur skylldaz ca pa menn DI 2:217,
[1281] > c. 1363.249 Gno. d.s. (NGL 3:7, 1280), gida. akte (Jyske lov),
fsv. akta4, < mnty. achten (ÅBM, NÅN, Hq.). -Æ.b.: JBapt2A 885 (hskr.
c. 1350). Ordet er ret almindeligt i andre tekster end diplomer, især i re-
ligiøs litteratur. - aktan f. ‘omtanke’ (2): at vor aktan taki af honum
vpphafDl 2:175, 1280 > c. 1360-1400 (æbpst.; om statuttens sprogform
og/eller oversættelsestid se kort diskussion i afsnit 2.1.3); med vendiligri
aktan DI 2:256, 1285 > c. 1400 (pavebrev, oversat fra latin). Verbalsub-
stantiv til akta. Gno. d.s. (DN 9:140, [1340]), fsv. aktan.
allsendiliga —> endaliga
allmektugr, allsmektigr, allsmektugr —» mektugr
allsvaldugr adj. ‘almægtig’ (om Gud) (1): allz valldughan gud Isl-
Dipl 41, 1365 (norsk sprogform ifølge Hægstad 1942:135); allsvold-
ugr/-voldugr250 samme bet. (1): Allzvolldugum gudi DI 6:218, 1479; al-
valdugr samme bet. (1): gudi alualdogum DI 4:413, [1430] (edsformu-
lar, JE kop.). Gno. d.s. (allz valldugum DN 2:179, 1335), gida. alsvol-
digh, fsv. al(s)valdogher.251 Dannet til valdugr, voldugr (voldugr) etc.
249 Oversættelse af Summa de casibus poenitentialibus (om band) af Reymundus de Pen-
na (d. 1275).
250 Det eneste eksempel på denne ordform forekommer i et forholdsvis langt dokument
som med kun to undtagelser (domkirkiunnar 219, obrigdelega 220) altid bruger (o) både
for /o(:)/ og /o/ (< ældre /q/).
251 Norske og østnordiske former med æ (e) stammer fra mnty. weldich, alweldich (jf.
F&T, NÅN).