Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 216
214
Middelnedertyske låneord
er ordet i svensk “åtm. delvis beroende på inverkan från mity. antwar-
den”.251 ONP har omkr. 20 belæg, næsten alle norske (dipi.). - Æ.b.:
MarE 1015 (hskr. c. 1450-1500).
appellera vb. ‘appellere, indklage’ (1): appellerudu peir til postuligs
sdtis DI 2:254, 1285 > c. 1400 (pavebrev, oversat fra latin). Gno. d.s.
(DN 3:30, 1291), gida. appellere, fsv. appellera-, ifølge ÅBM stammer
ordet fra mnty. appelléren eller ofra. appeller < lat. appellåre; ifølge
SAOB gennem ty. appellieren, fra. appeler. NÅN tager ikke stilling til
et mellemled mellem nordisk og latin. (Hq. omtaler ikke ordet). Ordet
(samt afledningen appelleran) synes i gammelnorsk og oldislandsk at
være forbeholdt bispesagaer, tekster af gejstlig eller halvgejstlig karak-
ter (Vitae Patrum, Marm saga), kirkelove258 og bispebreve eller breve
om kirkelige anliggender (fx DN 3:30, 1291, DN 3:42, 1295). Dette kan
tyde på at ordet har sin oprindelse i kirkesproget og er taget op direkte
fra latin snarere end gennem middelnedertysk eller oldfransk. - appell-
eran f. ‘anke, appel’ (1): ep ter peirri appelleran sem pinir Radgiafar
hofdu fyri gert DI 2:254, 1285 > c. 1400 (pavebrev, oversat fra latin).
Gno. d.s. (Thom* 1 164).
arbeidi n. ‘arbejde; slid’ (3): sem par hafa navckvt arbeidi til
DI 5:605, 1471. Mno. d.s. (arbeide DN 6:420, 1413), gida. arbejde, fsv.
arbet, arbeide m.fl. < mnty. arbeit n., m., f. (NÅN, Hq.). -
arbeidismadr m. ‘arbejdsmand’ (1): alla pa arbeidismen konur ok kalia
DI 4:586, 1439 > apogr. Gida. arbeidsman (Marquardsen 1908:414),
fsv. arbedis man (Sdw.), mnty. arbeidesman.
arbrysti n. ‘armbrøst’ (4): med [...] arbrystum oc swærdum DI 4:415,
1430 (JE kop.);259 armbrysti n. samme bet. (3): armbrysti [arbrysti af-
skr. fra 1544] DI 4:462, 1431 > 1500-t.; armbyrsti n. samme bet. (1):
armbyrste DI 6:741, 1491. Gno./mno. d.s. (arbystum dat.pl. Thom1 252;
armbørst DN 3:573, 1447), m.fl., gida. ar{m)børst, arnbyrst (Jyske lov),
257 Sdw. betragter ikke fsv. andvardha ‘overrække’ som et låneord, men mener at fsv. ant-
vardha ‘svare’ stammer fra middelnedertysk. Hyldgaard-Jensen (1992:19) betragter ordet
i gammeldansk som et betydningslån.
258 Her segir huer ment eigi ma appellera ur domi domarans [= overskrift; anderledes i en
del andre afskrifter]. Pessum malum ma æigi apellera or domi DI 2:221, [1281] > c. 1363.
(Belæggene er specielt interessante fordi objektets kasus i det første er akkusativ, men i det
andet dativ).
259 To af de øvrige belæg på denne ordform forekommer i et brev skrevet af Jon Egilsson,
DI 4:491, [1431] (JE kop.): arbrysti, arbrystinw, det fjerde er en v.l. til armbrysti, se ek-
semplet på dette.