Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 217
Materialet
215
fsv. armborst, armbyrst m.fl.; < mnty. ar(rn)bo(r)st, armbrust, sandsyn-
ligvis en omtolkning af lat. arbalista < arcuballista, evt. støttet af et
hjemligt ord i tysk, jf. ohty. arn-, armbrust ‘arm, armmuskel’ (ABM,
NÅN, Hq.).260 - Arbrysti forekommer i Gibb 4 (v.l., hskr. c. 1500-1550),
armbrysti i Rémx 267 (v.l., hskr. fra 1600-tallet) og armby sti i Rém 305
(hskr. c. 1450-1475). - brysti (brysti?) n. ‘armbrøst?’, ‘brystbeskyttel-
se?’ (1). Eftersom armbrysti omtales i teksten kort efter brysti, er bet.
‘brystbeskyttelse’ måske den mest sandsynlige. Teksten er følgende:
Gef eg Jone Bonda tyge min paug sem eg hefe bored sialf ur Æ. hatt og
hringa pantzara. skutel og bryste. Ellende Bonda armbryste mitt med
dllum Reidskap DI 5:570, 1470 > c. 1700-1750 (testamente).
armæda f. ‘ulejlighed, besvær’ (4): fyrir pann sama kostnad ok ar-
mædu DI 5:139, 1456 > 1470. Fær. armædi f. (DF 37, 1403 > 1407),
gida. armoth, fsv. armodh ‘elendighed, fattigdom’; < mnty. armode n./f.
Jf. vnord. mæda (y. mæda) ‘møjsommelighed, besvær’ (norsk fx mædu
okpionostu DN 5:167, 1349). Yngre isl. (1500-tallet og senere) armodur
stammer gennem da. armod fra den middelnedertyske sideform armot
m. -Æ.b.: Sørla 282 (hskr. c. 1387-1395). Tilsvarende ord forekommer
forholdsvis sent i østnordisk, i dansk ikke før 1300, jf. Kristensen (1906)
- Kalkar har kun belæg fra yngre middeldansk, og i svensk 1360 og se-
nere (Sdw.). Vb. armædazt er belagt i Æv10 33 (hskr. c. 1350).
baQtygi —> tyg*
baldikinn n. ‘baldakin, en art silke’: baldikinn DI 2:781, [1343] >
1601 (inv.); bald(r)skinn d.s.: kantara kapur. ij. oc hinn pridia baldur-
skiner DI 2:427, 1318-c. 1400 > 1639 (inv.); Balld[r]skinn DI 3:174,
[1360-1389] > 1639 (inv.). Gno. d.s. (bl.a. balldekinn DN 7:109, c. 1320;
balderkin DN 2:142, 1328), gida. baldekin, fsv. baldakin-, < mnty. balde-
kin < ofra. baldaquin, miat. baldachinum ‘stof fra Baldac (o: Bagdad)’
ifølge ÅBM. Hq. omtaler ikke mellemled mellem nordisk og latin; sål.
også ODS (NÅN har ikke ordet med). Alle belæg (c. 10) er fra måldagar.
- Baldikinn etc. forekommer i en del tekster fra 1200-1300-tallet og se-
nere, fx Håk81 671 (hskr. c. 1450-1475); også i yngre håndskrifter af
gamle tekster, fx Stu"R 11127x 327 (hskr. 1696). Se ONP 1 med hensyn til
eksempler på sammensætningerne baldikinshgkull, baldikinskåpa, bald-
ikinsstola (og -stoli) og baldskinsbunadr (alle fra måldagar).
260 Se nærmere diskussion af ordet og tilsvarende ord i andre sprog i etymologiske ord-
bøger (bl.a. Kluge 1995:53), jf. også Karg-Gasterstadt & Frings (1952 ff.).