Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 227
Materialet
225
afgøre om genus er maskulinum eller neutrum i dette tilfælde og heller
ikke i fx følgende eksempler: med pafans bulla (Thom2 385, hskr. c.
1400), med herra pafans bulla (GBpD 124, hskr. fra 1350-1365) - i øvrigt
forekommer ordet samme sted også bøjet efter latinsk mønster: Biskup
tekr bréfit [...], kyssir bullam ok mælir svå (GBpD 124). Derimod findes
der andre sikre eksempler på neutrum udover de ovenfor nævnte
(DI 3:113, DN 3:50), fx bréfmed sinu bulla i Jons saga helga (Bps. 1:233,
hskr. c. 1350-1365). I mangel af modeksempler bør også usikre belæg,
som de fra Æv, Thom og GBp, betragtes som neutra. - I 1500-tallet be-
gynder ordet at vise sig i femininum i islandsk (se WN; Bandle 1956:278).
buzuefni n. ‘bygningsmateriale til bygning af buza'209 (1): bwdzu efn-
it IslDipl 126, 1396 (inv.). Gno. buza (DN 7:175, [1338]), ænyda. busse,
fsv. buza; < mnty. butze, buze < miat. biiza, bucia ‘fragtskib’ (ÅBM; se
L&B u. buse). Det eneste registrerede belæg er fra en måldagi. - Æ.b.:
Buza fx i OH 347 (hskr. c. 1250-1300) og HakEirsp 536 (hskr. c. 1300-
1325).
byssa f. ‘bøsse’ (3): bædi med Bogum og Byssum DI 6:432, 1482 >
c. 1700. Gno. d.s.: æin litin byssa med treakal DN 3:271, 1365 (i den op-
rindelige bet. ‘saltbøsse, beholder’), gida. bysse, fsv. byssa; < mnty. biis-
se < miat. buxis (< græsk) ‘dåse af asketræ’ (ÅBM, NÅN, Hq.). Fore-
kommer i GeSraunir (fra tidligt 1400-tal ifølge Olafur Halldorsson
1968:xvi; hskr. c. 1480-1490). - Iodbyssa ‘kuglebøsse’ (1): skutv [...]
lodbyssum (dat.pl.) DI 6:469, 1483 > apogr. Jf. gno. lod og byssa; gida.
lodbusse, -bøsse (1454, K), fsv. lodhbyssa; < mnty. lotbiisse. - Se ÅBM
u. lod og byssa; også Alm et al. (1958:564 ff.).
byta vb. ‘give noget i bytte’ (6): æk skal [...] ængo stadarens godze
skutla selia skipta æda bvta fridt æda vfridt til verra skiptis DI 2:509,
[c. 1321-1400] (edsformular); byttum vitJordum ockarr J millim IslDipl
23, 1346 (om skriverhånden se Stefan Karlsson 1963:xxvi). De øvrige
belæg er fra 1400-tallet. Gno. d.s. (bytthe jordum DN 13:13, 1340), gida.
bytte,210 fsv. byta; < mnty. buten (ÅBM, NÅN, Hq.; Seip 1919:68). De
ovennævnte islandske eksempler er blandt de ældste skriftlige belæg på
269 Et stort skib af en vis art, se forklaring i ONP 2, F, Sdw.
270 Hq. forklarer forlængelsen i da. bytte og knytte som analogi fra præteritumformeme.
Brøndum-Nielsen derimod ser forkortelse af vokal og forlængelse af p t k i V:C-ord i
dansk som forskellige lydudviklinger og forklarer bl.a. vb. bytte < mnty. buten [d.v.s.
båten - V.O.] med gemination af konsonant (GG 1:21) mens vb. knytte < ældre knyta for-
klares med analogi fra præteritum (GG 7:370).