Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 229
Materialet
227
dammr m. ‘dam’ eller ‘dæmning’ (1): ur alfatidrn upp i damminn
DI 7:170, 1493 > før 1752. Mno. d.s. (DN 21:94, 1365, også damm n.
DN 14:2, 1312), gida. dam, fsv. damber, muligvis fra mnty. dam ‘dæm-
ning’ ifølge ÅBM, Hq.; NÅN er mere sikker på middelnedertysk oprin-
delse og anfører historiske argumenter til støtte for sin antagelse.
dåndi adj. (ubøj.), i sammensætninger, egl. et præfiks. (Forekommer
som et ubøjeligt adj., vera dåndis ‘være god, hæderlig’, i Skikkju rimur,
hskr. c. 1480-1490). Oprindelsen er omstridt, men hovedsagelig er teori-
en den at præfikset stammer fra mnty. donde, et perf.part. til vb. don, el-
ler evt. (øst)ofris. dwån(d)e, perf.part. til dwå, lånt først til dansk hvor
det erstattede det hjemlige doghande(s)-, dughande{s)- i sammensætnin-
ger som dughandeman,214 og siden fra dansk til svensk, norsk og (for-
modentlig gennem norsk) til islandsk.275 Med hensyn til en nærmere dis-
kussion se de etymologiske ordbøger (AJ, ÅBM, F&T, NÅN, Hq.) samt
Kock (1904:47-52), Seip (1915:95 ff.) og Karker (1957:650-651); jf.
også WN:46 med litteraturhenvisninger. - Det ældste belæg på dåndi-
mann etc. som kan betragtes som norsk, er sandsynligvis det der optræ-
der i en lovreform af kong Håkon V fra 1318, bevaret i islandsk sprog-
form: undir dandismanna dom DI 2:417, 1318 > c. 1750; i gammel-
dansk forekommer ordet 1360, i fomsvensk 1386 (Karker 1957:650) og
i oldislandsk 1422. - dåndifolk n. ‘hædersmænd’ (1): dandi folki (dat.)
DI 7:445, [c. 1500], - dåndikona f. ‘agtværdig hustru’ (1): dandi konur
DI 5:533, 1474. Mno. d.s. (DN 1:381, 1390), gida. dandekone. Fore-
kommer i Kroka-Refs rimur (fra c. 1388, se note ved ske). - dåndi-
kvinna f. ‘agtværdig hustru’ (2): dandj kuinna DI 6:592, 1487 (aflads-
brev fra pavens legat); dandi kuinnu DI 7:445, [c. 1500] (privatbrev).
Mno. d.s. (NGL 3:211, [c. 1380?]; DN 1:510, 1426), gida. dandekvinne,
fsv. dandekvinna, dondekvinna. - dåndimadr, -mann m. ‘agtværdig
mand, hædersmand’ (c. 20, -mann 2): dandemdnnum DI 4:297, 1422 >
1666; sem eini dandi mann DI 6:633, 1488); dåndismadr m. (3): dandis-
monnum DI 6:102, 1477 > c. 1675-1700. Gno. d.s. (dondemen pi.
DN 3:284, 1369), gida. dandeman, dondeman, fsv. dandeman, donde-
man. To belæg er registreret på ordformen dånimadr, med dissimilato-
274 Hos NÅN er formen gida. dughandemann markeret som ikke-belagt, men jf. GG
4:114 til dugænda mæn, GG 7:431 duhande men.
275 Den betydning af mnty. don som man er gået ud fra, ‘driftig, virksom’ etc., er der dog
ikke belæg for (jf. Hq.).