Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 231
Materialet
229
adv. ‘særdeles’ (18): Jtem serdeilis tueir hocklar DI 3:450, 1390 >
apogr. (inv.); serdeilis til tekit selfdr ok afrett j hey dal liggr IslDipl 139,
1399. Gno. d.s. (DN 1:179, 1333), gida. særdeles, fsv. særdelis. Brøn-
dum-Nielsen (GG 2:289) betragter ordet som hjemligt i vestnordisk,
dannet til sér (refl. pron. i dat.) og deili n. ‘kendetegn’ (i vita/kunna deili
d e-u ‘have rede på noget, kende noget ud og ind’). Ifølge andre stam-
mer ordet i vestnordisk fra nabosprogene (AJ, WN, jf. NÅN, Hq.); dets
sidste led en adverbiel genitiv til del < mnty. deil, del (eller til et af del
afledt substantiv, NÅN: 140). Simensen (1995:66) betragter ordet i norsk
som et “overføringslån”,278 hvor “lånte morfem [er] lagde attåt heimle-
ge”, og mener at ordets sidste led er lånt fra middelnedertysk. - Fem af
de ældste belæg på ordet er fra måldagar, det ovennævnte (fra 1390), DI
4:39, 40, 101, 103 (alle fra 1397). ONP har 13 belæg fra norske diplo-
mer; i øvrigt er ordet kun belagt i unge tekster (især Reykjaholabok,
c. 1530-1540) eller unge afskrifter af tekster, fx GunnK554x 368 (hskr.
fra 1600-tallet) og JJC 672, i en afslutning på teksten som blot findes i ét
håndskrift fra c. 1600.
dikta vb. ‘udtænke, forfatte’ (3): setr saman edr dictar nyia villu
DI 2:583,1326 > c. 1320-1340 (bpst., se også s. 591; det tredje belæg fra
c. 1500, DI 7:669); uppdikta (dikta upp) ‘opdigte’ (1): profastar wpp-
dickti nauckrar fiesekter DI 9:9, [1319] > c. 1580-1635 (brev fra island-
ske bønder til kongen).279 (Dokumentet fra 1319 er ikke bevaret i diplo-
matariske afskrifter hvilket begrænser dets værdi noget som en sproglig
kilde). Gno. d.s. (NGL 3:24, 1295), gida. dikte, fsv. dikta', < mnty.
dichten, sandsynligvis < lat. dietåre ‘forfatte, forordne’ (ÅBM, NÅN,
Hq.). To ud af tre belæg på dikta er fra en bispestatut, det tredje fra en
tekst om aflad (DI 7:669 [note 1], c. 1500). -Æ.b.: OTOddS 243 (hskr.
c. 1300), forekommer også fx i Grettis saga (Gr 285, Spesar ]råttr, hskr.
c. 1500) og i rimur (se Finnur Jonsson 1926-1928:59).
drottseti m. ‘drost, kongens skaffer (høj embedsmand)’ forekommer
én gang i en ærkebispestatut (sandsynligvis oversat fra latin): hertugar.
iarlar. baronar. Drott setar eda adrir ueralldar ualldzmenn DI 2:627,
1327 > c. 1363. Gno. d.s. (DN 7:120, 1324), gida. drotset, drost, fsv.
drotsæte; < mnty. drotsete (m.fl. ordformer, L&B) ifølge ÅBM, NÅN;
ifølge Hq. “delvis mojl. inhemskt”, men “till bet. o. form påverkat av
278 Blandingslån efter W. Betz’ terminologi (Duckworth 1977), se afsnit 4.3.
279 Også i en anden afskrift i Dl 2:490.