Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 234
232
Middelnedertyske låneord
helga (OHI 821, hskr. c. 1400-1425), i diplomerne fx IslDipl 423, 1359
>1371 (om laksefisken): dgmdum ver [...] fyrr sagda uæidj. klaustrinu
til vendaligrar eignar, svarer til gida. uændelik ‘uendelig’, fsv. oændeli-
ker ‘uendelig, grænseløs’. I denne betydning er ordet sandsynligvis
hjemligt.282 - endaliga adv. ‘definitivt, afgørende’ (1): enndaliga Isl-
Dipl 111, 1393; endiliga d.s. (3): ændiliga DI 4:404, 1430 (JE kop.);
endiliga DI 6:714, 1490; endiliga DI 7:540, [1500] (privatbrev). Adv. til
endaligr, endiligr. Gno. d.s. (endalegha DN 8:139, 1340, endelegha
DN 8:137, 1340), gida. ændelike, fsv. ændelika. Hq. (s. 1441) mener at
det fomsvenske ord i hvert fald er påvirket af mnty. endeliken, måske
lånt derfra. - Æ.b.: Nik II (HMS 2:72 endaliga, 134 endiliga-, hskr.
c. 1375-1400). - allsendiliga adv. ‘fuldstændig’ (1): alsendiliga stodugt
ok oskatt DI 6:592, 1487 (afladsbrev fra pavens legat). Dannet til endi-
liga-, jf. også mnty. allentliken, alendeliken samme bet. og det hjemlige
allsendis, allshendis samme bet. < til alls endis samme bet. som kan
være et forbillede: alsendiss kuittan og lidugaii DI 6:35, 1398 > c. 1600-
1625. - Ordet er ikke belagt i andre tekster.
engelskr adj. ‘engelsk’ (14): a millvm peirra eingelskra ok islenskra
manna DI 4:276, [1420] > c. 1500? (handelsformular); brugt som et sub-
stantiv (m.pl.) ‘engelske; englændere’: syngia sålumessu Eingelskum er
sleigner voru j Grindavik DI 5:571, 1470 > c. 1700-1750. Mno. d.s.
(,halft pund engilst DN 2:453, 1408), gida. ængelsk, fsv. ængilsker; mu-
ligvis < mnty. engelsch ifølge WN, AJ, Marquardsen (1908:417); fra oe.
englisc ifølge NÅN, jf. også Hq. (“avl. av ags. Engle, Angle”). Ordfor-
men er i islandsk først belagt i 1400-tallet hvilket kan tyde på middelen-
gelsk oprindelse.283 Den erstatter delvis oisl. enskr (det samme i ny-
islandsk) < (evt. *englskr <) engliskr, jf. Noreen 1923:214); gida. æti-
sker, fsv. ænsker.
fallerazt vb. ‘forse sig, forløbe sig, begå fejltrin’ (2): ef prestur fall-
erazt med skriptadottur sinne DI 2:133, [e. 1275] > c. 1450 (bpst.). Gno.
d. s. (Thom1 154 ‘tage fejl’; NGL 3:36, 1298 ‘tage fejl’, gno./fær.),
ænyda. faliere, ænysv. fallera; < mnty. falléren < ofra. faillTr < lat. fal-
282 Bet. ‘ikke afgørende, uklar’ i oendaligr stammer derimod muligvis fra mnty. unende-
lik (ænyda. uendelig, K 4:603), jf. ovenfor om endaligr, den er ikke belagt i det undersøg-
te materiale.
283 Forekommer i de islandske Bualog (eingelsker penningar Bual4 50, hskr. c. 1544) som
delvis er fra slutningen af 1200-tallet, men kun bevaret i håndskrifter fra c. 1460 og sene-
re og kun i stærkt udvidet form.