Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 235
Materialet
233
lere ifølge ÅBM; fra ty.fallieren < ital. fallire < vulglat. *fallTre ifølge
Hq., jf. ODS: “af ital. fallire, lat. fallere” (NÅN omtaler ikke ordet).
Begge belæg er fra bispestatutter (det andet i DI 2:214, [1281] > c.
1375-1400).
fanga vb. ‘anholde, pågribe’ (15): at gefa oiioftil ndkkurum at drepa
edafanga [...] DI 2:590, 1326 > c. 1320-1340 (bpst.); pu tok[t] oc fang-
ader sæm ræningia ragnfridæ gautadottur DI 4:490, [1431] (JE kop.);
hann ad fanga DI 7:7, 1446 > c. 1776-1803. Gno. d.s. (DN 8:135,
[1339]), gida. fange, fsv. fanga-, ifølge ÅBM, NÅN, Hq. sandsynligvis <
mnty. vangen. Regelret perf.part. er fangadr, fanginn2M (jf. Iversen
1973:107), men eksempler findes på at perf.part.-formen i forskellige
håndskrifter af samme tekst veksler mellem fangadr, fanginn og fenginn
(til vb .få), fx i Olåfs saga Tryggvasonar: fangit OT1 241, fengit AM 53
fol., fangat Flateyjarbok (se OT1 241, noteapparat). - Æ.b.: En kirkelig
lovtekst fra c. 1269 (DI 2:57, hskr. c. 1300). - réttfangadr adj. ‘anholdt
med rette’ (10): peir menn sem raidazt med tueimr edr primr se rettfang-
ader af syslumonnum edr bændum IslDipl 273, 1404 > c. 1429 (jf.
DI 3:691). Dannet til vb. fanga, egl. adv. rétt + perf.part. til fanga. Gno.
fangadr (DN 8:138, 1340). Ordformen réttfanginn (skr. rett fanginn) fo-
rekommer også i diplomerne (DI 5:489, 1467 > 1476); jf. gida. rætfan-
gen ‘erhvervet med rette’, fsv. rætfangin. - fangi m. ‘fange’ (1):
dæmdum uier [ ... | fyr sagdann fanga lausann DI 5:656, 1472 > apogr.
Mno. d.s. (DN 1:607, 1454), gida .fange, fsv. fange', enten dannet til ver-
bet (Hq.) eller et egentligt låneord < mnty. vangen(e) (jf. ÅBM, NÅN). -
Æ.b.: Pétrs saga postula (Postola sogur s. 113).285
fangelsi n. ‘fangenskab’ (4): Ryma or heilagrar kirkio fangelsæ
DI 4:404, 1430 (JE kop.); medpvi fangelsi er Porleifur Bidrnsson hafdi
låtid hann fanga fyrir pær sakir DI 6:249, 1480 > c. 1700. Gno. d.s. (DN
7:142, 1327/1328), gida. fængelse, fsv.fængilse (også fangilse Sdw.).
Ordet betragtes almindeligvis som en østnordisk omdannelse af mnty.
vangnisse (vanenisse), veng{e)nisse ((ge)vencnisse) (ÅBM, NÅN, Hq.;
jf. Ahlsson 1960:117). Christensen (1982:461 ff.) har for gida. fængelse
modsvarighedeme mnty. vengnisse/vangnisse, men også det lybske ent-
284 Forekommer bl.a. i adj. hugfanginn ‘betaget, henrykt’ og dstfanginn ‘forelsket’. Gno.
fanginn ‘anholdt’ forekommer fx i DN 8:130, [1338].
285 Ordet forekommer også bl.a. i Jon1 476 (hskr. c. 1350-1400), GBpD 107 (hskr.
c. 1350-1365) og Thom2 438 (hskr. c. 1400).