Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 239
Materialet
237
dhen rad ocforacht 1441, K), fs\. forakt ‘forsæt’. Ordet er sandsynligvis
lånt gennem dansk fra middelnedertysk, jf. mnty. vorachten (med se-
kundær forlængelse) ‘tage hensyn til’.
forbrjota vb. ‘gøre sig skyldig til at miste (en rettighed o.lign.)’ (se
ODS 5:284, u .forbryde 2 med hensyn til betydningen) (3): er hannfor-
braut sig og sijnapeninga DI 5:615, 1471 > c. 1700. Mno. d.s. (han hafde
forbrottet bade lif ok godz vidr min herra DN 1:321, 1373), gida. for-
bryte, fsv. forbryta, vist dannet efter mnty. vorbreken ‘forbryde sig’
(NÅN). Bag de registrerede belæg, som alle forekommer i breve fra
1471 og 1480 angående arv efter GuSmundur Arason på Reykholar
(DI 5:615 og DI 8:66, også DI 6:274, trykt efter en anden afskrift), lig-
ger sikkert et belæg i et kongebrev fra nogle år før: godz vpp da jsland
liggiande. sem gudmvndur arcasonn forbravtt til vor. og krvnvnar DI
5:371, 1462 > c. 1485. (Jf. afsnit 2.1.4). - forbrot n. ‘fortabelse’ (o: det
at forspilde retten til noget) (1): forbrot vhlydnæ oc forsman DI 4:404,
1430 (JE kop.). Verbalsubstantiv til forbrjota. Fsv.forbrut ‘krænkelse’
(?, se Sdw.). Jf. mnty. vorbrekinge ‘overtrædelse’. - Æ.b.: Thom2 394
(hskr. c. 1400).
forda vb. ‘befordre’ (3): oc fat [o: brev] lata forda kirkiufra kirkiu
DI 4:425, 1430 (JE kop.). Betydningslån? Gno. d.s. (om et brev, DN
8:129, [1338]), gida.forthe ‘føre, befordre; fremme, hjælpe’ m.m., fsv.
fordha ‘føre, befordre; hjælpe’ m.m. I Atlamål 44 forekommer forda i
bet. ‘røre, flytte p\ fordudu fingrum okfengu l snæri ‘bevægede fing-
rene og stak dem i løkkerne (på spydene)’. Ellers ser ordet ud til at bety-
de ‘bringe i sikkerhed, redde’, både i ældre og yngre islandsk. (Jf. F,
Lex. poet., Oråstbbulykill). Påvirkning fra mnty. vorderen, vdrder(e)n er
derfor ikke usandsynlig, gennem norsk eller dansk, jf. gida. forthre
‘føre, befordre; fremme, hjælpe’ m.m., fsv. fordhra ‘kræve’. I denne be-
tydning forekommer ordet tre gange i breve skrevet af Jon Egilsson.
Anmærkning: Af anden oprindelse, men alligevel værd at nævne på grund
af en beslægtet betydning, er mno. forda i forbindelsen forthe (oss) ‘skyn-
de (os)’ som Grøtvedt (1954:219) mener er “en nordisk nylagning til adv.
fort, mnty. vort, «straks, med en gang»”.
293 Jon Egilsson, notarius publicus, har skrevet samme tekst for biskop Jon Vilhjålmsson;
den er trykt i DI 4:514-515 og dateret til 1432.