Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 248
246
Middelnedertyske låneord
DI 3:182, 1361 > c. 1570) og afløste det delvis i 1500-tallet og senere.
Det ovennævnte eksempel er fra et brev af den danske biskop i Skålholt,
Jon Krabbe; det er uden tvivl skrevet af en islænding (jf. udtaleformer
som saung, audrum m.fl. i brevet), men kan være dikteret skriveren af
biskoppen. - Forekommer i Skåld-Helga rimur (hskr. c. 1530-1540).308 -
Jf. også tilstå.
Tillæg: Verbet stå ‘stå’ forekommer i forbindelsen står skrevet 13 gange i
islandske diplomer i 1400-tallet: sem fyr skrifat står IslDipl 352, 1442; en
gang i en anden konstruktion: ath hann skildæ staa j suoddann Rykt oc
amæli DI 5:13,1440> 1729-1741.1 senmiddelalderen er ordet også brugt
i andre betydninger i stedet for det hjemlige standa (se Bjom K. borolfs-
son 1925:59; Finnur Jonsson 1926-1928:348). Ordet er ungt i islandsk og
sikkert lånt dertil fra gno. stå (DN 3:406, 1400) eller gida. sta. Et muligt
ældre belæg end det ovennævnte forekommer i riddersagaen Viktors saga
ok Blåvus (Vikt 13, hskr. c. 1450-1475).309ÅBM mener at ordet i de nor-
diske sprog går tilbage til osax. stån; dette er dog ofte blevet betvivlet, til-
med så tidligt som af Lorenzen (1879-1880). NÅN og Hq. nævner ikke
den mulighed at ordene i dansk og svensk kan være låneord.
forstandari m. ‘forstander’ (1): forstandara ath allra heilagra kirkiu
j bergwin DI 4:336, 1426 > apogr. (JE?, jf. Stefan Karlsson 1963:xlvi).
Mno. d.s. (forstanderæ DN 2:474, 1415), gida. forstandere, fsv. for-
standare; enten < mnty. vorstander (vorstander), -stender eller dannet
til vb. forstanda ‘være formynder for; administrere’ < mnty. vor stån, jf.
gida .forstande, fsv. forstanda. Se Johannisson (1939:205) om vb .fyrir-
standa.
forsvara vb. ‘forsvare; varetage’ (7): forsuara firir danndi monnum
DI 4:614, [1440] > før 1459. Mno. d.s. (DN 5:302, 1402), g\&ti. forsva-
re, fsv. forsvara. Både betydningsmæssigt og strukturelt svarer ordet til
oisl. svara fyrir (e-t) og det kan derfor ikke udelukkes at det er en hjem-
lig omdannelse med andre hjemlige og fremmede ord pkfor-lfyrir- som
forbillede. Sandsynligvis er ordet dog et lån fra dansk hvor det ifølge
NÅN nok er et oversættelseslån fra mnty. vorantworden ‘svare for én i
retten’. - forsvarari m. ‘repræsentant, forsvarer’ (1): forswarara heil-
308 Kollsbok, WolfAug 42.7, fra c. 1480-1490, har også indeholdt Skåld-Helga rimur,
men disse er senere gået tabt.
309 Belægget i kontekst: meir star minn hugur [...] aframa [o: åframa-] verkum fræknum
en a longu lijfi.