Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 257
Materialet
255
help f. ‘hjælp’ (1): ath uij peinkium med guds help [...] DI 6:302,
[c. 1480]. Et enkelt belæg er registreret i et visitatsbrev udstedt af den
norskfødte biskop Olafur Rognvaldsson; ordformen forekommer ellers
ikke i islandsk. Svarer til mnty., osax., ohty. help-/helf-, me. help{e). Til-
svarende ordformer uden brydning forekommer i østnordisk {help oc trøst
K 2:340a, fra Rimkrøniken; mz thine help Sdw. 1:496b, fra 1400-tals-digt-
ning). Ifølge Brøndum-Nielsen (GG 2:315) skyldes sådanne ordformer i
gammeldansk muligvis fremmed påvirkning, evt. fra mnty. helpen, helpe.
herjansson m. ‘slyngel, tølper’ (1): er annan kallar heriansson. edr
odrum puilikum okuqdis ordum DI 2:544, [1323-1348] > c. 1363
(æpbst.). Gno. heiriansson DN 4:240, 1345; hieransson DN 2:492, 1421
(se også Seip 1955:332), gida. herjensøn, fsv. hærianson; < mnty. herien-
sone, til mnty. herie ‘hore’ (ÅBM). Låneordet er muligvis blevet for-
bundet med et af Odins navne, Herjan{n); Fritzner forklarer det som
“Odins Søn [...] enstydigt med Fandens Søn” (F 1:799). Se nærmere K
2:219a. - Æ.b.: bl.a. i Pétrs saga postula (Postola sogur s. 92), PUxaf
256 (hskr. c. 1387-1395); forekommer også i Ljosvetninga saga og
Fljotsdæla saga (LjosvLx 50, hskr. 1696; Fljx 109, hskr. c. 1600-1650)
samt i de ældste rimur (se Finnur Jonsson 1926-1928:168).
hertugi m. ‘hertug’ (2): hertugar DI 2:627, 1327 > c. 1363 (æbpst.);
hertugi DI 4:461, 1431 > 1500-t. (hyldingsbrev til kong Erik af Pom-
mern). Gno. d.s. (DN 2:20, 1283), fær. d.s. (hertoghi DF 34, 1399), gida.
hærtugh (Jyske lov), fsv. hærtoghe m.fl.; i denne betydning fra mnty.
hertoge, hertoch (ÅBM, NÅN, Hq.). - Æ.b.: Stu1 450 (hskr. c. 1300, se
udg. s. 450, note 4). I bet. ‘hærfører’, fx i skjaldedigte (Pjobolfr Amors-
son, d. 1066, se Lex. poet.) og HomIsl:27v21 (c. 1200), ertoge, er ordet
snarere lånt fra oe. heretoga. - hertuginna f. ‘hertuginde’ (1): fru
herttuginna DI 3:135, [c. 1360] > 1600-t.321 Gno. d.s. (heertoghinnu dat.
DN 8:74, 1319), gida. hærtighinne, fsv. hærtoghinnæ, < mnty. hertogin-
ne (jf. NÅN og Hq. under -inde, -inna).
heyrugr adj. ‘lydig’ (1): ad vera Logmdnnum heiruger og hlyduger
DI 8:78, [1499-1508] > c. 1650-1725. Mno. d.s. {hørige och lyduge pi.
DN 1:717, 1498), gida. hørigh {hørughe och lyduge pi. Marquardsen
1908:422), fsv. hørogher; < mnty. horich (NÅN). - Et muligt æ.b.:
Tristlx 48 (hskr. fra 1600-tallet).
321 Bruges om Vilborg SigurSardottir der var gift med ridder Einkur Sveinbjamarson,
statholder (hirdstjori) på det vestlige og nordlige Island.