Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 265
Materialet
263
iunkherra) og i Rémundar saga keisarasonar (Rém 281: iungherra hskr.
fra c. 1450-1475, junkeri hskr. fra 1600-tallet); også i forskellige afskrif-
ter af et diplom, se fx DI 2:498.1 oblik kasus er det imidlertid ofte svært
at skelne mellem skriftformer af jungherra og jungkera.
Jungherra er hyppigt i tekster som ofte menes at være af norsk oprin-
delse, såsom t>i5rn 219 (isl. hskr. c. 1275-1300), KlmA1980 32 (isl. hskr.
c. 1400) og ElisD 10 (isl. hskr. c. 1450-1475), samt i norske diplomer
(1300-tallet), men forekommer også i sikre islandske tekster, fx i ÅBpx
42 (hskr. 1696) og AnnReg 132 (hskr. c. 1300-1328). Lignende gælder
for jungkæri (Junkæri, junkeri) som fx forekommer i ElisC 137 (hskr.
c. 1450-1500) og norske diplomer (c. 1350-1360) samt i sikre islandske
tekster som LBpA 5 (hskr. c. 1530) og Vald 55 (hskr. c. 1450-1500). Or-
det (ordformerne) forekommer ikke i islændingesagaer, Sturlunga saga
eller i fomaldarsagaer.
kabel m. ‘skibstov, -kabel’ (2): æin kabæl stor DI 4:426, 1430 (JE
kop.); kabelum (dat.pl.) IslDipl 286, 1431 (JE). Mno.336 kabill m. (DN
2:425, 1399), gida. kabel (1524), fsv. kabel;337 < mnty. kabel < ofra. cab-
le < sen lat. capulum ‘reb, fangline’ (ABM u. kabill, jf. også kapall 2;
Hq.). Ordet forekommer ligeledes i middelengelsk (cable, c abe l OED),
og i betragtning af at det netop først forekommer i islandsk på den tid da
englænderne nærmede sig kulminationen af deres magtperiode på Is-
land, samt af at ordet tilhører sømandssproget, er det muligt at det er et
lån fra engelsk.338
karina f. ‘(40 dages) faste’ (6): fasti karinu xl daga DI 2:38, 1269 >
c. 1450 (bpst.); hiellt par med karinu fyrir greint manslag TrinColl,
1485,1. 9. Gno. d.s. (DN 8:95, 1325), gida. karene, fsv. karena, karina;
< miat. carena samme bet.,339 muligvis gennem mnty. karme ifølge AJ,
jf. Thors (1957:620) som mener at ordet i fomsvensk “såkerligen [ar] lå-
336 Eller færøsk; brevet er udstedt på Skien i Norge af sysselmanden på Færøerne (se
DF:31, 34).
337 kastar kabel om hals iacobi (hskr. c. 1420-1450); i et andet håndskrift (c. 1350) står
capal (Sdw.). Se diskussion om kaåall i afsnit 5.2.
338 Det kan også nævnes at belægget fra 1431 (IslDipl 286) er fra et brev om biskop Jon
Vilhjålmssons køb af en part i et engelsk skib.
339 Det latinske ord stammer enten fra vb. carere ‘undvære, mangle’ (ABM) eller er en
omdannelse af lat. quadragena, quadragesima (AJ, F, Sdw., Thors 1957:620); AJ’s forkla-
ring er; “aus miat. carena, vgl. frz. caresme, caréme < lat. quadragesima, eigentlich ‘der
40. tag’” mens Sdw.’s forklaring er repræsentativ for de øvrige: “Miat. carena, carrina, af
quadragena”.